問題は、$u$が$x$と$y$の関数であり、$x = r\cos\theta$、$y = r\sin\theta$ であるとき、以下の問いに答えるものです。 (1) $\frac{\partial u}{\partial r}$ と $\frac{\partial u}{\partial \theta}$ を、$\frac{\partial u}{\partial x}$ と $\frac{\partial u}{\partial y}$ で表しなさい。 (2) $\frac{\partial u}{\partial x}$ と $\frac{\partial u}{\partial y}$ を、$\frac{\partial u}{\partial r}$ と $\frac{\partial u}{\partial \theta}$ で表しなさい。 (3) $\left(\frac{\partial u}{\partial x}\right)^2 + \left(\frac{\partial u}{\partial y}\right)^2$ と $\frac{\partial^2 u}{\partial x^2} + \frac{\partial^2 u}{\partial y^2}$ を、$\frac{\partial u}{\partial r}$ と $\frac{\partial u}{\partial \theta}$ で表しなさい。

解析学偏微分連鎖律座標変換
2025/7/9

1. 問題の内容

問題は、uuxxyyの関数であり、x=rcosθx = r\cos\thetay=rsinθy = r\sin\theta であるとき、以下の問いに答えるものです。
(1) ur\frac{\partial u}{\partial r}uθ\frac{\partial u}{\partial \theta} を、ux\frac{\partial u}{\partial x}uy\frac{\partial u}{\partial y} で表しなさい。
(2) ux\frac{\partial u}{\partial x}uy\frac{\partial u}{\partial y} を、ur\frac{\partial u}{\partial r}uθ\frac{\partial u}{\partial \theta} で表しなさい。
(3) (ux)2+(uy)2\left(\frac{\partial u}{\partial x}\right)^2 + \left(\frac{\partial u}{\partial y}\right)^22ux2+2uy2\frac{\partial^2 u}{\partial x^2} + \frac{\partial^2 u}{\partial y^2} を、ur\frac{\partial u}{\partial r}uθ\frac{\partial u}{\partial \theta} で表しなさい。

2. 解き方の手順

(1) 連鎖律を用いる。
ur=uxxr+uyyr=uxcosθ+uysinθ\frac{\partial u}{\partial r} = \frac{\partial u}{\partial x}\frac{\partial x}{\partial r} + \frac{\partial u}{\partial y}\frac{\partial y}{\partial r} = \frac{\partial u}{\partial x}\cos\theta + \frac{\partial u}{\partial y}\sin\theta
uθ=uxxθ+uyyθ=ux(rsinθ)+uy(rcosθ)\frac{\partial u}{\partial \theta} = \frac{\partial u}{\partial x}\frac{\partial x}{\partial \theta} + \frac{\partial u}{\partial y}\frac{\partial y}{\partial \theta} = \frac{\partial u}{\partial x}(-r\sin\theta) + \frac{\partial u}{\partial y}(r\cos\theta)
(2) (1)の結果から、ux\frac{\partial u}{\partial x}uy\frac{\partial u}{\partial y} について解く。
ur=uxcosθ+uysinθ\frac{\partial u}{\partial r} = \frac{\partial u}{\partial x}\cos\theta + \frac{\partial u}{\partial y}\sin\theta
uθ=rsinθux+rcosθuy\frac{\partial u}{\partial \theta} = -r\sin\theta\frac{\partial u}{\partial x} + r\cos\theta\frac{\partial u}{\partial y}
urcosθ=uxcos2θ+uysinθcosθ\frac{\partial u}{\partial r}\cos\theta = \frac{\partial u}{\partial x}\cos^2\theta + \frac{\partial u}{\partial y}\sin\theta\cos\theta
uθsinθr=uxsin2θ+uycosθsinθ\frac{\partial u}{\partial \theta}\frac{\sin\theta}{r} = -\frac{\partial u}{\partial x}\sin^2\theta + \frac{\partial u}{\partial y}\cos\theta\sin\theta
urcosθ+uθsinθr=ux(cos2θ+sin2θ)=ux\frac{\partial u}{\partial r}\cos\theta + \frac{\partial u}{\partial \theta}\frac{\sin\theta}{r} = \frac{\partial u}{\partial x}(\cos^2\theta + \sin^2\theta) = \frac{\partial u}{\partial x}
ursinθ=uxcosθsinθ+uysin2θ\frac{\partial u}{\partial r}\sin\theta = \frac{\partial u}{\partial x}\cos\theta\sin\theta + \frac{\partial u}{\partial y}\sin^2\theta
uθcosθr=uxsinθcosθ+uycos2θ\frac{\partial u}{\partial \theta}\frac{\cos\theta}{r} = -\frac{\partial u}{\partial x}\sin\theta\cos\theta + \frac{\partial u}{\partial y}\cos^2\theta
ursinθuθcosθr=uy(sin2θ+cos2θ)=uy\frac{\partial u}{\partial r}\sin\theta - \frac{\partial u}{\partial \theta}\frac{\cos\theta}{r} = \frac{\partial u}{\partial y}(\sin^2\theta + \cos^2\theta) = \frac{\partial u}{\partial y}
よって、
ux=urcosθ+1ruθsinθ\frac{\partial u}{\partial x} = \frac{\partial u}{\partial r}\cos\theta + \frac{1}{r}\frac{\partial u}{\partial \theta}\sin\theta
uy=ursinθ1ruθcosθ\frac{\partial u}{\partial y} = \frac{\partial u}{\partial r}\sin\theta - \frac{1}{r}\frac{\partial u}{\partial \theta}\cos\theta
(3) (2)の結果を用いて計算する。
(ux)2+(uy)2=(urcosθ+1ruθsinθ)2+(ursinθ1ruθcosθ)2\left(\frac{\partial u}{\partial x}\right)^2 + \left(\frac{\partial u}{\partial y}\right)^2 = \left(\frac{\partial u}{\partial r}\cos\theta + \frac{1}{r}\frac{\partial u}{\partial \theta}\sin\theta\right)^2 + \left(\frac{\partial u}{\partial r}\sin\theta - \frac{1}{r}\frac{\partial u}{\partial \theta}\cos\theta\right)^2
=(ur)2cos2θ+2ruruθsinθcosθ+1r2(uθ)2sin2θ+(ur)2sin2θ2ruruθsinθcosθ+1r2(uθ)2cos2θ= \left(\frac{\partial u}{\partial r}\right)^2\cos^2\theta + \frac{2}{r}\frac{\partial u}{\partial r}\frac{\partial u}{\partial \theta}\sin\theta\cos\theta + \frac{1}{r^2}\left(\frac{\partial u}{\partial \theta}\right)^2\sin^2\theta + \left(\frac{\partial u}{\partial r}\right)^2\sin^2\theta - \frac{2}{r}\frac{\partial u}{\partial r}\frac{\partial u}{\partial \theta}\sin\theta\cos\theta + \frac{1}{r^2}\left(\frac{\partial u}{\partial \theta}\right)^2\cos^2\theta
=(ur)2(cos2θ+sin2θ)+1r2(uθ)2(sin2θ+cos2θ)=(ur)2+1r2(uθ)2= \left(\frac{\partial u}{\partial r}\right)^2(\cos^2\theta + \sin^2\theta) + \frac{1}{r^2}\left(\frac{\partial u}{\partial \theta}\right)^2(\sin^2\theta + \cos^2\theta) = \left(\frac{\partial u}{\partial r}\right)^2 + \frac{1}{r^2}\left(\frac{\partial u}{\partial \theta}\right)^2
2ux2+2uy2=2ur2+1rur+1r22uθ2\frac{\partial^2 u}{\partial x^2} + \frac{\partial^2 u}{\partial y^2} = \frac{\partial^2 u}{\partial r^2} + \frac{1}{r}\frac{\partial u}{\partial r} + \frac{1}{r^2}\frac{\partial^2 u}{\partial \theta^2}

3. 最終的な答え

(1) ur=uxcosθ+uysinθ\frac{\partial u}{\partial r} = \frac{\partial u}{\partial x}\cos\theta + \frac{\partial u}{\partial y}\sin\theta
uθ=rsinθux+rcosθuy\frac{\partial u}{\partial \theta} = -r\sin\theta\frac{\partial u}{\partial x} + r\cos\theta\frac{\partial u}{\partial y}
(2) ux=urcosθ+1ruθsinθ\frac{\partial u}{\partial x} = \frac{\partial u}{\partial r}\cos\theta + \frac{1}{r}\frac{\partial u}{\partial \theta}\sin\theta
uy=ursinθ1ruθcosθ\frac{\partial u}{\partial y} = \frac{\partial u}{\partial r}\sin\theta - \frac{1}{r}\frac{\partial u}{\partial \theta}\cos\theta
(3) (ux)2+(uy)2=(ur)2+1r2(uθ)2\left(\frac{\partial u}{\partial x}\right)^2 + \left(\frac{\partial u}{\partial y}\right)^2 = \left(\frac{\partial u}{\partial r}\right)^2 + \frac{1}{r^2}\left(\frac{\partial u}{\partial \theta}\right)^2
2ux2+2uy2=2ur2+1rur+1r22uθ2\frac{\partial^2 u}{\partial x^2} + \frac{\partial^2 u}{\partial y^2} = \frac{\partial^2 u}{\partial r^2} + \frac{1}{r}\frac{\partial u}{\partial r} + \frac{1}{r^2}\frac{\partial^2 u}{\partial \theta^2}

「解析学」の関連問題

以下の不定積分を計算します。積分定数は省略します。 (1) $\int xe^x dx$ (2) $\int (3x+2)\sin x dx$ (3) $\int x\log x dx$ (4) $\...

不定積分部分積分置換積分
2025/7/10

関数 $f(x,y) = x^3 - 3axy + y^3 = b$ (ただし、$a > 0, b \neq 0$) で表される曲線 C が特異点を持つとき、以下の問いに答えます。 (1) $a, b...

陰関数偏微分特異点曲線漸近線
2025/7/10

関数 $y = \frac{1}{3}x^3 + x^2 - 3x - 1$ の増減表を作成し、グラフを描画する。

微分増減グラフ三次関数極大値極小値
2025/7/10

関数 $f: X \to Y$ が与えられ、$A, B \subset X$ および $C, D \subset Y$ とする。以下の包含関係の逆の包含関係が一般的に正しいかどうかを議論する。 (1)...

集合論関数逆関数包含関係写像
2025/7/10

$u = u(x, y)$ で、$x = r \cos \theta$, $y = r \sin \theta$ とする。 (1) $\frac{\partial u}{\partial r}$, $...

偏微分連鎖律座標変換ラプラシアン
2025/7/10

与えられた集合 $X$ と $Y$, および写像 $f: X \to Y$ に対して、それが全射か単射かを判定し、判定理由を述べ、全単射なら逆写像を求める問題です。 具体的には、以下の8つの写像につい...

写像全射単射逆写像関数の性質
2025/7/10

次の極限を求めよ。 $\lim_{x \to \infty} \log_{\frac{1}{2}} \frac{1}{x}$

極限対数関数関数の発散
2025/7/10

関数 $f(x) = (x+2)|x-4|$ について、 (1) 区間 $t-1 \le x \le t$ における最小値を $g(t)$ とする。$g(t)$ を求め、そのグラフを描け。 (2) 区...

関数の最小値関数の最大値絶対値グラフ二次関数
2025/7/10

$\sin(6x - 2)$ を積分せよ。

積分三角関数置換積分
2025/7/10

次の不定積分を求める問題です。 $\int \frac{1}{\sqrt{x^2 + 4x + 5}} dx$ また、結果は $\log(|ア| + \sqrt{イ}) + C$ の形式で表され、「ア...

不定積分置換積分平方完成双曲線関数積分計算
2025/7/10