複素数 $\alpha$, $\beta$ についての等式 $\frac{1}{\alpha} + \frac{1}{\beta} = \overline{\alpha} + \overline{\beta}$ を考える。 (1) $|\alpha| = 1$, $|\beta| = 1$ のとき、この等式が成立することを示す。 (2) この等式を満たす $\alpha$, $\beta$ については、$\alpha + \beta = 0$、または $|\alpha\beta| = 1$ となることを示す。 (3) 極形式で $\alpha = r(\cos\theta + i\sin\theta)$ と表されているとき、この等式を満たす $\beta$ を求める。

代数学複素数複素平面絶対値極形式
2025/4/24

1. 問題の内容

複素数 α\alpha, β\beta についての等式 1α+1β=α+β\frac{1}{\alpha} + \frac{1}{\beta} = \overline{\alpha} + \overline{\beta} を考える。
(1) α=1|\alpha| = 1, β=1|\beta| = 1 のとき、この等式が成立することを示す。
(2) この等式を満たす α\alpha, β\beta については、α+β=0\alpha + \beta = 0、または αβ=1|\alpha\beta| = 1 となることを示す。
(3) 極形式で α=r(cosθ+isinθ)\alpha = r(\cos\theta + i\sin\theta) と表されているとき、この等式を満たす β\beta を求める。

2. 解き方の手順

(1) α=1|\alpha| = 1 かつ β=1|\beta| = 1 のとき、αα=1\alpha\overline{\alpha} = 1 かつ ββ=1\beta\overline{\beta} = 1 が成り立つ。よって、α=1α\overline{\alpha} = \frac{1}{\alpha} かつ β=1β\overline{\beta} = \frac{1}{\beta} が成り立つ。
したがって、1α+1β=α+β\frac{1}{\alpha} + \frac{1}{\beta} = \overline{\alpha} + \overline{\beta} が成立する。
(2) 与えられた等式 1α+1β=α+β\frac{1}{\alpha} + \frac{1}{\beta} = \overline{\alpha} + \overline{\beta} を変形する。
両辺に αβ\alpha\beta を掛けると、
β+α=αβ(α+β)\beta + \alpha = \alpha\beta(\overline{\alpha} + \overline{\beta})
α+β=αβα+αββ\alpha + \beta = \alpha\beta\overline{\alpha} + \alpha\beta\overline{\beta}
α+β=β(αα)+α(ββ)\alpha + \beta = \beta(\alpha\overline{\alpha}) + \alpha(\beta\overline{\beta})
ここで、αβ=αβ\overline{\alpha\beta} = \overline{\alpha}\overline{\beta}を利用する。
αβ=1α1β\overline{\alpha\beta} = \frac{1}{\alpha} \frac{1}{\beta}より αβαβ=(αβ)(1αβ)=1\alpha\beta \overline{\alpha\beta} = (\alpha\beta) (\frac{1}{\alpha\beta}) = 1
つまり αβ2=1|\alpha\beta|^2=1 であり、αβ0|\alpha\beta| \geq 0 より αβ=1|\alpha\beta| = 1 が成り立つ。
α+β=αβα+αββ\alpha + \beta = \alpha\beta\overline{\alpha} + \alpha\beta\overline{\beta}α+β=αβ(α+β)\alpha + \beta = \alpha\beta (\overline{\alpha} + \overline{\beta}) と変形する。
α+β=αβ(1α+1β)\alpha + \beta = \alpha\beta (\frac{1}{\alpha} + \frac{1}{\beta})
α+β=αβα+βαβ\alpha + \beta = \alpha\beta \frac{\alpha + \beta}{\alpha\beta}
α+β=(α+β)ααββαα\alpha + \beta = (\alpha + \beta) \frac{\alpha\overline{\alpha} \beta\overline{\beta}}{\alpha \overline{\alpha}}
ここでα+β=0\alpha + \beta = 0 または α+β0\alpha + \beta \neq 0 に場合分けをする。
もし α+β=0\alpha + \beta = 0 であれば、題意は示された。
α+β0\alpha + \beta \neq 0 であるならば,
1α+1β=α+β\frac{1}{\alpha} + \frac{1}{\beta} = \overline{\alpha} + \overline{\beta} の両辺に(α+β)(\alpha + \beta) を掛けると
α+βα+α+ββ=(α+β)(α+β)\frac{\alpha + \beta}{\alpha} + \frac{\alpha + \beta}{\beta} = (\alpha + \beta)(\overline{\alpha} + \overline{\beta})
α+βαβ=α+β\frac{\alpha + \beta}{\alpha\beta} = \overline{\alpha} + \overline{\beta}
α+β=αβαβ\alpha + \beta = \alpha\beta \overline{\alpha\beta} したがって αβ=1|\alpha\beta|=1 が成立する
(3) 1α+1β=α+β\frac{1}{\alpha} + \frac{1}{\beta} = \overline{\alpha} + \overline{\beta}α=r(cosθ+isinθ)\alpha = r(\cos\theta + i\sin\theta) を代入する。
1r(cosθ+isinθ)+1β=r(cosθisinθ)+β\frac{1}{r(\cos\theta + i\sin\theta)} + \frac{1}{\beta} = r(\cos\theta - i\sin\theta) + \overline{\beta}
cosθisinθr+1β=r(cosθisinθ)+β\frac{\cos\theta - i\sin\theta}{r} + \frac{1}{\beta} = r(\cos\theta - i\sin\theta) + \overline{\beta}
1ββ=r(cosθisinθ)1r(cosθisinθ)\frac{1}{\beta} - \overline{\beta} = r(\cos\theta - i\sin\theta) - \frac{1}{r}(\cos\theta - i\sin\theta)
1ββ=(r1r)(cosθisinθ)\frac{1}{\beta} - \overline{\beta} = (r - \frac{1}{r})(\cos\theta - i\sin\theta)
β=x+iy\beta = x + iy とすると 1x+iy(xiy)=(r1r)(cosθisinθ)\frac{1}{x+iy} - (x-iy) = (r - \frac{1}{r})(\cos\theta - i\sin\theta)
xiyx2+y2x+iy=(r1r)(cosθisinθ)\frac{x-iy}{x^2+y^2} - x+iy = (r - \frac{1}{r})(\cos\theta - i\sin\theta)
xx2+y2x+i(yx2+y2+y)=(r1r)(cosθisinθ)\frac{x}{x^2+y^2}-x + i(-\frac{y}{x^2+y^2} + y) = (r - \frac{1}{r})(\cos\theta - i\sin\theta)
実部と虚部を比較すると
xx2+y2x=(r1r)cosθ\frac{x}{x^2+y^2}-x = (r - \frac{1}{r})\cos\theta
yx2+y2+y=(r1r)sinθ-\frac{y}{x^2+y^2} + y = -(r - \frac{1}{r})\sin\theta
したがって、
x(1(x2+y2))=(r1r)(x2+y2)cosθx(1 - (x^2 + y^2)) = (r - \frac{1}{r})(x^2 + y^2)\cos\theta
y(1+(x2+y2))=(r1r)(x2+y2)sinθy(-1 + (x^2 + y^2)) = -(r - \frac{1}{r})(x^2 + y^2)\sin\theta
x((x2+y2)1)=(r1r)(x2+y2)cosθx((x^2 + y^2) - 1) = -(r - \frac{1}{r})(x^2 + y^2)\cos\theta
x2+y2=β2x^2+y^2 = |\beta|^2. したがって
x(1β2)=(r1r)β2cosθx(1 - |\beta|^2) = -(r-\frac{1}{r})|\beta|^2\cos\theta
y(β21)=(r1r)β2sinθy(|\beta|^2 - 1) = -(r - \frac{1}{r})|\beta|^2 \sin\theta
β=0\beta = 0 である場合、1β\frac{1}{\beta} は定義できないので、β0\beta \neq 0
1β201 - |\beta|^2 \neq 0 と仮定する。
x=(r1r)β2cosθβ21x = \frac{(r - \frac{1}{r})|\beta|^2\cos\theta}{|\beta|^2 - 1}
y=(r1r)β2sinθβ21y = \frac{-(r - \frac{1}{r})|\beta|^2\sin\theta}{|\beta|^2 - 1}
β=(r1r)β2cosθβ21+i(r1r)β2sinθβ21\beta = \frac{(r - \frac{1}{r})|\beta|^2\cos\theta}{|\beta|^2 - 1} + i\frac{-(r - \frac{1}{r})|\beta|^2\sin\theta}{|\beta|^2 - 1}

3. 最終的な答え

(1) 等式は成立する。
(2) α+β=0\alpha + \beta = 0 または αβ=1|\alpha\beta| = 1
(3) β=(r1r)β2cosθβ21i(r1r)β2sinθβ21\beta = \frac{(r - \frac{1}{r})|\beta|^2\cos\theta}{|\beta|^2 - 1} - i\frac{(r - \frac{1}{r})|\beta|^2\sin\theta}{|\beta|^2 - 1}, β1|\beta| \neq 1
または β=r(cosθ+isinθ)\beta = -r(\cos\theta + i\sin\theta), β=1|\beta| = 1.