与えられた行列$A$に対して、正則かどうかを判定し、正則であれば逆行列を求める。計算過程も示す。具体的には、以下の6つの行列について行う。 (i) $\begin{pmatrix} 1 & 5 \\ 3 & 7 \end{pmatrix}$ (ii) $\begin{pmatrix} -1 & 1 & 2 \\ 1 & 2 & 1 \\ -1 & 3 & 1 \end{pmatrix}$ (iii) $\begin{pmatrix} 1 & 3 & -2 \\ 2 & -1 & 0 \\ -3 & -2 & 2 \end{pmatrix}$ (iv) $\begin{pmatrix} 1 & 2 & 2 \\ 2 & 1 & 3 \\ 2 & -1 & 2 \end{pmatrix}$ (v) $\begin{pmatrix} 1 & a & b \\ 0 & 1 & c \\ 0 & 0 & 1 \end{pmatrix}$ (vi) $\begin{pmatrix} 1 & 2 & 3 \\ 2 & 4 & 5 \\ 3 & 5 & 6 \end{pmatrix}$

代数学行列正則逆行列行列式掃き出し法
2025/6/12

1. 問題の内容

与えられた行列AAに対して、正則かどうかを判定し、正則であれば逆行列を求める。計算過程も示す。具体的には、以下の6つの行列について行う。
(i) (1537)\begin{pmatrix} 1 & 5 \\ 3 & 7 \end{pmatrix}
(ii) (112121131)\begin{pmatrix} -1 & 1 & 2 \\ 1 & 2 & 1 \\ -1 & 3 & 1 \end{pmatrix}
(iii) (132210322)\begin{pmatrix} 1 & 3 & -2 \\ 2 & -1 & 0 \\ -3 & -2 & 2 \end{pmatrix}
(iv) (122213212)\begin{pmatrix} 1 & 2 & 2 \\ 2 & 1 & 3 \\ 2 & -1 & 2 \end{pmatrix}
(v) (1ab01c001)\begin{pmatrix} 1 & a & b \\ 0 & 1 & c \\ 0 & 0 & 1 \end{pmatrix}
(vi) (123245356)\begin{pmatrix} 1 & 2 & 3 \\ 2 & 4 & 5 \\ 3 & 5 & 6 \end{pmatrix}

2. 解き方の手順

行列の正則性を判定するには、行列式を計算します。行列式が0でなければ正則であり、逆行列が存在します。逆行列は、掃き出し法(行基本変形)を用いて求めます。
(i) A=(1537)A = \begin{pmatrix} 1 & 5 \\ 3 & 7 \end{pmatrix}
det(A)=(1)(7)(5)(3)=715=80\det(A) = (1)(7) - (5)(3) = 7 - 15 = -8 \neq 0
AAは正則である。
(15103701)R23R1(15100831)18R2(1510013818)R15R2(10115858013818)=(107858013818)\begin{pmatrix} 1 & 5 & | & 1 & 0 \\ 3 & 7 & | & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_2 - 3R_1} \begin{pmatrix} 1 & 5 & | & 1 & 0 \\ 0 & -8 & | & -3 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{-\frac{1}{8}R_2} \begin{pmatrix} 1 & 5 & | & 1 & 0 \\ 0 & 1 & | & \frac{3}{8} & -\frac{1}{8} \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1 - 5R_2} \begin{pmatrix} 1 & 0 & | & 1 - \frac{15}{8} & \frac{5}{8} \\ 0 & 1 & | & \frac{3}{8} & -\frac{1}{8} \end{pmatrix} = \begin{pmatrix} 1 & 0 & | & -\frac{7}{8} & \frac{5}{8} \\ 0 & 1 & | & \frac{3}{8} & -\frac{1}{8} \end{pmatrix}
(ii) A=(112121131)A = \begin{pmatrix} -1 & 1 & 2 \\ 1 & 2 & 1 \\ -1 & 3 & 1 \end{pmatrix}
det(A)=1(23)1(1+1)+2(3+2)=12+10=90\det(A) = -1(2 - 3) - 1(1 + 1) + 2(3 + 2) = 1 - 2 + 10 = 9 \neq 0
AAは正則である。
(112100121010131001)R1×(1)(112100121010131001)R2R1,R3+R1(112100033110021101)13R2(11210001113130021101)R1+R2,R32R2(101231300111313000353231)13R3(1012313001113130001592913)R1+R3,R2R3(100195913010291913001592913)\begin{pmatrix} -1 & 1 & 2 & | & 1 & 0 & 0 \\ 1 & 2 & 1 & | & 0 & 1 & 0 \\ -1 & 3 & 1 & | & 0 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1 \times (-1)} \begin{pmatrix} 1 & -1 & -2 & | & -1 & 0 & 0 \\ 1 & 2 & 1 & | & 0 & 1 & 0 \\ -1 & 3 & 1 & | & 0 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_2-R_1, R_3+R_1} \begin{pmatrix} 1 & -1 & -2 & | & -1 & 0 & 0 \\ 0 & 3 & 3 & | & 1 & 1 & 0 \\ 0 & 2 & -1 & | & -1 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{\frac{1}{3}R_2} \begin{pmatrix} 1 & -1 & -2 & | & -1 & 0 & 0 \\ 0 & 1 & 1 & | & \frac{1}{3} & \frac{1}{3} & 0 \\ 0 & 2 & -1 & | & -1 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1+R_2, R_3-2R_2} \begin{pmatrix} 1 & 0 & -1 & | & -\frac{2}{3} & \frac{1}{3} & 0 \\ 0 & 1 & 1 & | & \frac{1}{3} & \frac{1}{3} & 0 \\ 0 & 0 & -3 & | & -\frac{5}{3} & -\frac{2}{3} & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{-\frac{1}{3}R_3} \begin{pmatrix} 1 & 0 & -1 & | & -\frac{2}{3} & \frac{1}{3} & 0 \\ 0 & 1 & 1 & | & \frac{1}{3} & \frac{1}{3} & 0 \\ 0 & 0 & 1 & | & \frac{5}{9} & \frac{2}{9} & -\frac{1}{3} \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1+R_3, R_2-R_3} \begin{pmatrix} 1 & 0 & 0 & | & -\frac{1}{9} & \frac{5}{9} & -\frac{1}{3} \\ 0 & 1 & 0 & | & -\frac{2}{9} & \frac{1}{9} & \frac{1}{3} \\ 0 & 0 & 1 & | & \frac{5}{9} & \frac{2}{9} & -\frac{1}{3} \end{pmatrix}
(iii) A=(132210322)A = \begin{pmatrix} 1 & 3 & -2 \\ 2 & -1 & 0 \\ -3 & -2 & 2 \end{pmatrix}
det(A)=1(20)3(40)+(2)(43)=212+14=0\det(A) = 1(-2 - 0) - 3(4 - 0) + (-2)(-4 - 3) = -2 - 12 + 14 = 0
AAは正則ではない。
(iv) A=(122213212)A = \begin{pmatrix} 1 & 2 & 2 \\ 2 & 1 & 3 \\ 2 & -1 & 2 \end{pmatrix}
det(A)=1(2+3)2(46)+2(22)=5+48=10\det(A) = 1(2+3) - 2(4-6) + 2(-2-2) = 5 + 4 - 8 = 1 \neq 0
AAは正則である。
(122100213010212001)R22R1,R32R1(122100031210052201)13R2(122100011323130052201)R12R2,R3+5R2(104313230011323130001343531)3R3(104313230011323130001453)R143R3,R213R3(100564010221001453)\begin{pmatrix} 1 & 2 & 2 & | & 1 & 0 & 0 \\ 2 & 1 & 3 & | & 0 & 1 & 0 \\ 2 & -1 & 2 & | & 0 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_2 - 2R_1, R_3 - 2R_1} \begin{pmatrix} 1 & 2 & 2 & | & 1 & 0 & 0 \\ 0 & -3 & -1 & | & -2 & 1 & 0 \\ 0 & -5 & -2 & | & -2 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{-\frac{1}{3}R_2} \begin{pmatrix} 1 & 2 & 2 & | & 1 & 0 & 0 \\ 0 & 1 & \frac{1}{3} & | & \frac{2}{3} & -\frac{1}{3} & 0 \\ 0 & -5 & -2 & | & -2 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1 - 2R_2, R_3 + 5R_2} \begin{pmatrix} 1 & 0 & \frac{4}{3} & | & -\frac{1}{3} & \frac{2}{3} & 0 \\ 0 & 1 & \frac{1}{3} & | & \frac{2}{3} & -\frac{1}{3} & 0 \\ 0 & 0 & -\frac{1}{3} & | & \frac{4}{3} & -\frac{5}{3} & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{-3R_3} \begin{pmatrix} 1 & 0 & \frac{4}{3} & | & -\frac{1}{3} & \frac{2}{3} & 0 \\ 0 & 1 & \frac{1}{3} & | & \frac{2}{3} & -\frac{1}{3} & 0 \\ 0 & 0 & 1 & | & -4 & 5 & -3 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1 - \frac{4}{3}R_3, R_2 - \frac{1}{3}R_3} \begin{pmatrix} 1 & 0 & 0 & | & 5 & -6 & 4 \\ 0 & 1 & 0 & | & 2 & -2 & 1 \\ 0 & 0 & 1 & | & -4 & 5 & -3 \end{pmatrix}
(v) A=(1ab01c001)A = \begin{pmatrix} 1 & a & b \\ 0 & 1 & c \\ 0 & 0 & 1 \end{pmatrix}
det(A)=10\det(A) = 1 \neq 0
AAは正則である。
(1ab10001c010001001)R1aR2(10bac1a001c010001001)R1(bac)R3,R2cR3(1001ab+ac01001c001001)\begin{pmatrix} 1 & a & b & | & 1 & 0 & 0 \\ 0 & 1 & c & | & 0 & 1 & 0 \\ 0 & 0 & 1 & | & 0 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1 - aR_2} \begin{pmatrix} 1 & 0 & b-ac & | & 1 & -a & 0 \\ 0 & 1 & c & | & 0 & 1 & 0 \\ 0 & 0 & 1 & | & 0 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1 - (b-ac)R_3, R_2 - cR_3} \begin{pmatrix} 1 & 0 & 0 & | & 1 & -a & -b+ac \\ 0 & 1 & 0 & | & 0 & 1 & -c \\ 0 & 0 & 1 & | & 0 & 0 & 1 \end{pmatrix}
(vi) A=(123245356)A = \begin{pmatrix} 1 & 2 & 3 \\ 2 & 4 & 5 \\ 3 & 5 & 6 \end{pmatrix}
det(A)=1(2425)2(1215)+3(1012)=1+66=10\det(A) = 1(24-25) - 2(12-15) + 3(10-12) = -1 + 6 - 6 = -1 \neq 0
AAは正則である。
(123100245010356001)R22R1,R33R1(123100001210013301)R2R3(123100013301001210)R2,R3(123100013301001210)R12R2(103502013301001210)R1+3R3,R23R3(100132010331001210)\begin{pmatrix} 1 & 2 & 3 & | & 1 & 0 & 0 \\ 2 & 4 & 5 & | & 0 & 1 & 0 \\ 3 & 5 & 6 & | & 0 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_2 - 2R_1, R_3 - 3R_1} \begin{pmatrix} 1 & 2 & 3 & | & 1 & 0 & 0 \\ 0 & 0 & -1 & | & -2 & 1 & 0 \\ 0 & -1 & -3 & | & -3 & 0 & 1 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_2 \leftrightarrow R_3} \begin{pmatrix} 1 & 2 & 3 & | & 1 & 0 & 0 \\ 0 & -1 & -3 & | & -3 & 0 & 1 \\ 0 & 0 & -1 & | & -2 & 1 & 0 \end{pmatrix} \xrightarrow{-R_2, -R_3} \begin{pmatrix} 1 & 2 & 3 & | & 1 & 0 & 0 \\ 0 & 1 & 3 & | & 3 & 0 & -1 \\ 0 & 0 & 1 & | & 2 & -1 & 0 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1 - 2R_2} \begin{pmatrix} 1 & 0 & -3 & | & -5 & 0 & 2 \\ 0 & 1 & 3 & | & 3 & 0 & -1 \\ 0 & 0 & 1 & | & 2 & -1 & 0 \end{pmatrix} \xrightarrow{R_1 + 3R_3, R_2 - 3R_3} \begin{pmatrix} 1 & 0 & 0 & | & 1 & -3 & 2 \\ 0 & 1 & 0 & | & -3 & 3 & -1 \\ 0 & 0 & 1 & | & 2 & -1 & 0 \end{pmatrix}

3. 最終的な答え

(i) 正則。逆行列は(78583818)\begin{pmatrix} -\frac{7}{8} & \frac{5}{8} \\ \frac{3}{8} & -\frac{1}{8} \end{pmatrix}
(ii) 正則。逆行列は(195913291913592913)\begin{pmatrix} -\frac{1}{9} & \frac{5}{9} & -\frac{1}{3} \\ -\frac{2}{9} & \frac{1}{9} & \frac{1}{3} \\ \frac{5}{9} & \frac{2}{9} & -\frac{1}{3} \end{pmatrix}
(iii) 正則ではない。
(iv) 正則。逆行列は(564221453)\begin{pmatrix} 5 & -6 & 4 \\ 2 & -2 & 1 \\ -4 & 5 & -3 \end{pmatrix}
(v) 正則。逆行列は(1ab+ac01c001)\begin{pmatrix} 1 & -a & -b+ac \\ 0 & 1 & -c \\ 0 & 0 & 1 \end{pmatrix}
(vi) 正則。逆行列は(132331210)\begin{pmatrix} 1 & -3 & 2 \\ -3 & 3 & -1 \\ 2 & -1 & 0 \end{pmatrix}

「代数学」の関連問題

片道 $x$ km の道のりを往復する。行きは時速 6 km、帰りは時速 $y$ km で歩いたとき、往復にかかった時間を求める問題です。

文章問題分数式速度時間距離式変形
2025/6/12

十の位の数が $a$、一の位の数が $b$ である 2 けたの自然数を数式で表す。

数式2桁の自然数代数式
2025/6/12

$k$ を実数とする、$x$ についての2次方程式 $x^2 - kx + 3k - 4 = 0$ を考える。 (1) この2次方程式が虚数解をもつような、$k$ の値の範囲を求めよ。 (2) この2...

二次方程式判別式虚数解解の公式
2025/6/12

$x$ 個のあめを $a$ 人に 1 人 4 個ずつ配ったとき、残ったあめの個数を文字式で表す問題です。

文字式一次式分配法則
2025/6/12

2つの条件 $p$ と $q$ について、命題 $p \Rightarrow q$ の真偽を調べる。 (1) 実数 $x$ に関する条件 $p: x \leq 2$ と $q: x \leq 4$ (...

論理命題集合
2025/6/12

与えられた関数 $f(x)$ に対して、$x$ の特定の値における $f(x)$ の値を計算する問題です。 (1) $f(x) = 2x - 7$, $x = 3$ (2) $f(x) = 3x^2...

関数の計算関数の値
2025/6/12

与えられた関数について、指定された定義域におけるyの値域を求める問題です。具体的には、以下の3つの関数と定義域が与えられています。 (1) $y = 3x + 5$ (1から4まで) (2) $y =...

関数値域一次関数二次関数定義域場合分け
2025/6/12

(2) $x + y > 0$ は、$x > 0$ かつ $y > 0$ であるための〇〇条件かを答える問題。 (3) $(m-1)(n-2) = 0$ は、$m = 1$ または $n = 2$ で...

条件必要条件十分条件論理
2025/6/12

ベクトル $\vec{a}$ と $\vec{b}$ が与えられたとき、等式 $x(\vec{a} + \vec{b}) + y(\vec{a} - \vec{b}) = 4y\vec{a} + \v...

ベクトル連立方程式一次独立
2025/6/12

ベクトル $\vec{a}$ と $\vec{b}$ が線形独立であるとき、次の等式が成り立つように $x$ と $y$ の値を定める問題です。 (1) $2x\vec{a} - 5\vec{b} =...

ベクトル線形独立連立方程式ベクトル方程式
2025/6/12