半径 $a$ の球の表面積が $4\pi a^2$ で与えられることを、球の方程式 $x^2 + y^2 + z^2 = a^2$ を用いて示す。解析学積分多変数関数面積極座標変換2025/6/231. 問題の内容半径 aaa の球の表面積が 4πa24\pi a^24πa2 で与えられることを、球の方程式 x2+y2+z2=a2x^2 + y^2 + z^2 = a^2x2+y2+z2=a2 を用いて示す。2. 解き方の手順まず、球の方程式を zzz について解く。z2=a2−x2−y2z^2 = a^2 - x^2 - y^2z2=a2−x2−y2z=±a2−x2−y2z = \pm \sqrt{a^2 - x^2 - y^2}z=±a2−x2−y2ここで、球の表面積を求めるために、面積要素 dSdSdS を計算する。dS=1+(∂z∂x)2+(∂z∂y)2 dx dydS = \sqrt{1 + (\frac{\partial z}{\partial x})^2 + (\frac{\partial z}{\partial y})^2} \, dx \, dydS=1+(∂x∂z)2+(∂y∂z)2dxdyz=a2−x2−y2z = \sqrt{a^2 - x^2 - y^2}z=a2−x2−y2 (上半球)の場合を考える。∂z∂x=−xa2−x2−y2\frac{\partial z}{\partial x} = \frac{-x}{\sqrt{a^2 - x^2 - y^2}}∂x∂z=a2−x2−y2−x∂z∂y=−ya2−x2−y2\frac{\partial z}{\partial y} = \frac{-y}{\sqrt{a^2 - x^2 - y^2}}∂y∂z=a2−x2−y2−y(∂z∂x)2=x2a2−x2−y2(\frac{\partial z}{\partial x})^2 = \frac{x^2}{a^2 - x^2 - y^2}(∂x∂z)2=a2−x2−y2x2(∂z∂y)2=y2a2−x2−y2(\frac{\partial z}{\partial y})^2 = \frac{y^2}{a^2 - x^2 - y^2}(∂y∂z)2=a2−x2−y2y21+(∂z∂x)2+(∂z∂y)2=1+x2a2−x2−y2+y2a2−x2−y2=a2−x2−y2+x2+y2a2−x2−y2=a2a2−x2−y21 + (\frac{\partial z}{\partial x})^2 + (\frac{\partial z}{\partial y})^2 = 1 + \frac{x^2}{a^2 - x^2 - y^2} + \frac{y^2}{a^2 - x^2 - y^2} = \frac{a^2 - x^2 - y^2 + x^2 + y^2}{a^2 - x^2 - y^2} = \frac{a^2}{a^2 - x^2 - y^2}1+(∂x∂z)2+(∂y∂z)2=1+a2−x2−y2x2+a2−x2−y2y2=a2−x2−y2a2−x2−y2+x2+y2=a2−x2−y2a2したがって、dS=a2a2−x2−y2 dx dy=aa2−x2−y2 dx dydS = \sqrt{\frac{a^2}{a^2 - x^2 - y^2}} \, dx \, dy = \frac{a}{\sqrt{a^2 - x^2 - y^2}} \, dx \, dydS=a2−x2−y2a2dxdy=a2−x2−y2adxdy球の表面積 SSS は、上半球と下半球の面積を足し合わせたものなので、上半球の面積を2倍すればよい。S=2∬x2+y2≤a2aa2−x2−y2 dx dyS = 2 \iint_{x^2 + y^2 \leq a^2} \frac{a}{\sqrt{a^2 - x^2 - y^2}} \, dx \, dyS=2∬x2+y2≤a2a2−x2−y2adxdyここで、極座標変換を行う。x=rcosθx = r \cos\thetax=rcosθy=rsinθy = r \sin\thetay=rsinθdx dy=r dr dθdx \, dy = r \, dr \, d\thetadxdy=rdrdθx2+y2=r2x^2 + y^2 = r^2x2+y2=r2S=2∫02π∫0aaa2−r2r dr dθS = 2 \int_{0}^{2\pi} \int_{0}^{a} \frac{a}{\sqrt{a^2 - r^2}} r \, dr \, d\thetaS=2∫02π∫0aa2−r2ardrdθu=a2−r2u = a^2 - r^2u=a2−r2 と置換すると、du=−2r drdu = -2r \, drdu=−2rdr なので、r dr=−12dur \, dr = -\frac{1}{2} durdr=−21dur=0r = 0r=0 のとき u=a2u = a^2u=a2r=ar = ar=a のとき u=0u = 0u=0S=2∫02π∫a20au(−12) du dθ=a∫02π∫0a21u du dθ=a∫02π[2u]0a2 dθ=a∫02π2a dθ=2a2∫02πdθ=2a2[θ]02π=2a2(2π)=4πa2S = 2 \int_{0}^{2\pi} \int_{a^2}^{0} \frac{a}{\sqrt{u}} (-\frac{1}{2}) \, du \, d\theta = a \int_{0}^{2\pi} \int_{0}^{a^2} \frac{1}{\sqrt{u}} \, du \, d\theta = a \int_{0}^{2\pi} [2\sqrt{u}]_{0}^{a^2} \, d\theta = a \int_{0}^{2\pi} 2a \, d\theta = 2a^2 \int_{0}^{2\pi} d\theta = 2a^2 [ \theta ]_{0}^{2\pi} = 2a^2 (2\pi) = 4\pi a^2S=2∫02π∫a20ua(−21)dudθ=a∫02π∫0a2u1dudθ=a∫02π[2u]0a2dθ=a∫02π2adθ=2a2∫02πdθ=2a2[θ]02π=2a2(2π)=4πa23. 最終的な答え球の表面積は 4πa24\pi a^24πa2 である。