$z = f(x, y)$ は全微分可能であり、$x = r \cos\theta$, $y = r \sin\theta$ とする。次のことを証明する。 (1) $y \frac{\partial z}{\partial x} - x \frac{\partial z}{\partial y} = 0$ ならば、$f(x, y)$ は $r$ だけの関数である。 (2) $x \frac{\partial z}{\partial x} + y \frac{\partial z}{\partial y} = 0$ ならば、$f(x, y)$ は $\theta$ だけの関数である。

解析学偏微分全微分関数変数変換
2025/7/2

1. 問題の内容

z=f(x,y)z = f(x, y) は全微分可能であり、x=rcosθx = r \cos\theta, y=rsinθy = r \sin\theta とする。次のことを証明する。
(1) yzxxzy=0y \frac{\partial z}{\partial x} - x \frac{\partial z}{\partial y} = 0 ならば、f(x,y)f(x, y)rr だけの関数である。
(2) xzx+yzy=0x \frac{\partial z}{\partial x} + y \frac{\partial z}{\partial y} = 0 ならば、f(x,y)f(x, y)θ\theta だけの関数である。

2. 解き方の手順

(1) yzxxzy=0y \frac{\partial z}{\partial x} - x \frac{\partial z}{\partial y} = 0 の場合
x=rcosθx = r \cos\theta, y=rsinθy = r \sin\theta より、
rx=xr=cosθ\frac{\partial r}{\partial x} = \frac{x}{r} = \cos\theta, ry=yr=sinθ\frac{\partial r}{\partial y} = \frac{y}{r} = \sin\theta,
θx=yr2=sinθr\frac{\partial \theta}{\partial x} = -\frac{y}{r^2} = -\frac{\sin\theta}{r}, θy=xr2=cosθr\frac{\partial \theta}{\partial y} = \frac{x}{r^2} = \frac{\cos\theta}{r}
zr=zxxr+zyyr=zxcosθ+zysinθ\frac{\partial z}{\partial r} = \frac{\partial z}{\partial x}\frac{\partial x}{\partial r} + \frac{\partial z}{\partial y}\frac{\partial y}{\partial r} = \frac{\partial z}{\partial x} \cos\theta + \frac{\partial z}{\partial y} \sin\theta
zθ=zxxθ+zyyθ=zx(rsinθ)+zy(rcosθ)=yzx+xzy\frac{\partial z}{\partial \theta} = \frac{\partial z}{\partial x}\frac{\partial x}{\partial \theta} + \frac{\partial z}{\partial y}\frac{\partial y}{\partial \theta} = \frac{\partial z}{\partial x}(-r\sin\theta) + \frac{\partial z}{\partial y}(r\cos\theta) = -y\frac{\partial z}{\partial x} + x\frac{\partial z}{\partial y}
条件より、yzxxzy=0y \frac{\partial z}{\partial x} - x \frac{\partial z}{\partial y} = 0 なので、zθ=0\frac{\partial z}{\partial \theta} = 0 となる。
これは、zzθ\theta に依存しないことを意味し、zzrr だけの関数である。
(2) xzx+yzy=0x \frac{\partial z}{\partial x} + y \frac{\partial z}{\partial y} = 0 の場合
上記と同様に、
zr=zxxr+zyyr=zxcosθ+zysinθ\frac{\partial z}{\partial r} = \frac{\partial z}{\partial x}\frac{\partial x}{\partial r} + \frac{\partial z}{\partial y}\frac{\partial y}{\partial r} = \frac{\partial z}{\partial x} \cos\theta + \frac{\partial z}{\partial y} \sin\theta
zθ=zxxθ+zyyθ=zx(rsinθ)+zy(rcosθ)\frac{\partial z}{\partial \theta} = \frac{\partial z}{\partial x}\frac{\partial x}{\partial \theta} + \frac{\partial z}{\partial y}\frac{\partial y}{\partial \theta} = \frac{\partial z}{\partial x}(-r\sin\theta) + \frac{\partial z}{\partial y}(r\cos\theta)
条件より、xzx+yzy=0x \frac{\partial z}{\partial x} + y \frac{\partial z}{\partial y} = 0 なので、rcosθzx+rsinθzy=0r\cos\theta \frac{\partial z}{\partial x} + r\sin\theta \frac{\partial z}{\partial y} = 0 つまり、cosθzx+sinθzy=0\cos\theta \frac{\partial z}{\partial x} + \sin\theta \frac{\partial z}{\partial y} = 0 となる。
よって、zr=0\frac{\partial z}{\partial r} = 0 となる。
これは、zzrr に依存しないことを意味し、zzθ\theta だけの関数である。

3. 最終的な答え

(1) yzxxzy=0y \frac{\partial z}{\partial x} - x \frac{\partial z}{\partial y} = 0 ならば、f(x,y)f(x, y)rr だけの関数である。
(2) xzx+yzy=0x \frac{\partial z}{\partial x} + y \frac{\partial z}{\partial y} = 0 ならば、f(x,y)f(x, y)θ\theta だけの関数である。

「解析学」の関連問題

$A = \sin^{-1}(\frac{1}{4})$、 $B = \sin^{-1}(\frac{2}{5})$と置いたとき、$\cos A$と$\cos B$の値を求める問題です。

三角関数逆三角関数三角関数の性質
2025/7/2

関数 $\frac{1}{1 - \sin(x^2)}$ のマクローリン展開を $x^6$ の項まで求める。

マクローリン展開三角関数テイラー展開級数
2025/7/2

与えられた条件のもとで、関数の極値を求める問題です。 (1) $x^2 + y^2 - 8 = 0$ のとき、$x+y$ の極値を求めます。 (2) $xy - 1 = 0$ のとき、$x^2 + y...

極値ラグランジュの未定乗数法多変数関数
2025/7/2

$2x - y - x \frac{dy}{dx} + 2y \frac{dy}{dx} = 0$

陰関数極値微分法二階微分
2025/7/2

次の5つの関数の極値を求める問題です。 (1) $f(x, y) = x^2 - xy + y^2 - 4x - y$ (2) $f(x, y) = xy(2 - x - y)$ (3) $f(x, ...

多変数関数極値偏微分ヘッセ行列
2025/7/2

与えられた3つの曲線について、それぞれの特異点を求める問題です。特異点とは、曲線上の点で、その点における偏微分が両方とも0になる点のことです。

偏微分特異点曲線多変数関数
2025/7/2

与えられた陰関数 $y=f(x)$ に対して、$\frac{dy}{dx}$ を求める問題です。以下の3つの式について計算します。 (1) $x^2 + xy - y^2 = 1$ (2) $x^3 ...

陰関数微分導関数連鎖律
2025/7/2

問題は、極限 $\lim_{x \to 0} \frac{3^{2x}-1}{x}$ を求めることです。

極限指数関数対数関数置換
2025/7/2

関数 $f(x,y)$ が以下のように定義されています。 $f(x,y) = \frac{xy^2}{x^2 + y^4} \quad ((x,y) \neq (0,0))$ $f(0,0) = 0$...

多変数関数方向微分極限
2025/7/2

$z = \log(x^2 + y^2)$, $x = u - v$, $y = u + v$ という関係式が与えられたとき、$z_u = \frac{\partial z}{\partial u}$...

偏微分合成関数偏微分
2025/7/2