位置ベクトル $\vec{r} = (x, y, z)$, $r = |\vec{r}|$のとき、以下の量を $\vec{r}$ および $r$ を用いて表す。 (1) $\nabla r$ (2) $\nabla^2 r$ (3) $\nabla (r^2 e^{-r})$ 曲面 $x^2 y + 2xz = 16$ の点 $(2, -2, 6)$ における単位法線ベクトル $\vec{n}$ を求める。 ベクトル場 $\vec{A} = e^{-y}(\cos x, -\cos x, \cos x)$ の発散 $\nabla \cdot \vec{A}$ および回転 $\nabla \times \vec{A}$ を求める。

応用数学ベクトル解析勾配ラプラシアン発散回転法線ベクトル
2025/5/27

1. 問題の内容

位置ベクトル r=(x,y,z)\vec{r} = (x, y, z), r=rr = |\vec{r}|のとき、以下の量を r\vec{r} および rr を用いて表す。
(1) r\nabla r
(2) 2r\nabla^2 r
(3) (r2er)\nabla (r^2 e^{-r})
曲面 x2y+2xz=16x^2 y + 2xz = 16 の点 (2,2,6)(2, -2, 6) における単位法線ベクトル n\vec{n} を求める。
ベクトル場 A=ey(cosx,cosx,cosx)\vec{A} = e^{-y}(\cos x, -\cos x, \cos x) の発散 A\nabla \cdot \vec{A} および回転 ×A\nabla \times \vec{A} を求める。

2. 解き方の手順

(1) r\nabla r を求める。
まず、r=x2+y2+z2r = \sqrt{x^2 + y^2 + z^2} である。したがって、
rx=xx2+y2+z2=xr\frac{\partial r}{\partial x} = \frac{x}{\sqrt{x^2 + y^2 + z^2}} = \frac{x}{r}
同様に、
ry=yr\frac{\partial r}{\partial y} = \frac{y}{r}
rz=zr\frac{\partial r}{\partial z} = \frac{z}{r}
よって、
r=(rx,ry,rz)=(xr,yr,zr)=1r(x,y,z)=rr\nabla r = \left(\frac{\partial r}{\partial x}, \frac{\partial r}{\partial y}, \frac{\partial r}{\partial z}\right) = \left(\frac{x}{r}, \frac{y}{r}, \frac{z}{r}\right) = \frac{1}{r}(x, y, z) = \frac{\vec{r}}{r}
(2) 2r\nabla^2 r を求める。
2r=(r)=(rr)=(xr,yr,zr)\nabla^2 r = \nabla \cdot (\nabla r) = \nabla \cdot \left(\frac{\vec{r}}{r}\right) = \nabla \cdot \left(\frac{x}{r}, \frac{y}{r}, \frac{z}{r}\right)
2r=x(xr)+y(yr)+z(zr)\nabla^2 r = \frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{x}{r}\right) + \frac{\partial}{\partial y}\left(\frac{y}{r}\right) + \frac{\partial}{\partial z}\left(\frac{z}{r}\right)
x(xr)=rxxrr2=r2x2r3\frac{\partial}{\partial x}\left(\frac{x}{r}\right) = \frac{r - x\frac{x}{r}}{r^2} = \frac{r^2 - x^2}{r^3}
同様に、
y(yr)=r2y2r3\frac{\partial}{\partial y}\left(\frac{y}{r}\right) = \frac{r^2 - y^2}{r^3}
z(zr)=r2z2r3\frac{\partial}{\partial z}\left(\frac{z}{r}\right) = \frac{r^2 - z^2}{r^3}
2r=r2x2r3+r2y2r3+r2z2r3=3r2(x2+y2+z2)r3=3r2r2r3=2r2r3=2r\nabla^2 r = \frac{r^2 - x^2}{r^3} + \frac{r^2 - y^2}{r^3} + \frac{r^2 - z^2}{r^3} = \frac{3r^2 - (x^2 + y^2 + z^2)}{r^3} = \frac{3r^2 - r^2}{r^3} = \frac{2r^2}{r^3} = \frac{2}{r}
(3) (r2er)\nabla (r^2 e^{-r}) を求める。
(r2er)=x(r2er)i^+y(r2er)j^+z(r2er)k^\nabla (r^2 e^{-r}) = \frac{\partial}{\partial x}(r^2 e^{-r}) \hat{i} + \frac{\partial}{\partial y}(r^2 e^{-r}) \hat{j} + \frac{\partial}{\partial z}(r^2 e^{-r}) \hat{k}
x(r2er)=(2rerr2er)rx=(2rerr2er)xr=(2errer)x\frac{\partial}{\partial x}(r^2 e^{-r}) = (2r e^{-r} - r^2 e^{-r}) \frac{\partial r}{\partial x} = (2r e^{-r} - r^2 e^{-r}) \frac{x}{r} = (2e^{-r} - r e^{-r}) x
同様に、
y(r2er)=(2errer)y\frac{\partial}{\partial y}(r^2 e^{-r}) = (2e^{-r} - r e^{-r}) y
z(r2er)=(2errer)z\frac{\partial}{\partial z}(r^2 e^{-r}) = (2e^{-r} - r e^{-r}) z
(r2er)=(2errer)(x,y,z)=(2errer)r\nabla (r^2 e^{-r}) = (2e^{-r} - r e^{-r}) (x, y, z) = (2e^{-r} - r e^{-r}) \vec{r}

2. 曲面 $x^2 y + 2xz = 16$ の点 $(2, -2, 6)$ における単位法線ベクトル $\vec{n}$ を求める。

f(x,y,z)=x2y+2xzf(x, y, z) = x^2 y + 2xz とおくと、f=(2xy+2z,x2,2x)\nabla f = (2xy + 2z, x^2, 2x)
(2,2,6)(2, -2, 6) での f\nabla ff(2,2,6)=(2(2)(2)+2(6),22,2(2))=(8+12,4,4)=(4,4,4)\nabla f(2, -2, 6) = (2(2)(-2) + 2(6), 2^2, 2(2)) = (-8 + 12, 4, 4) = (4, 4, 4)
f(2,2,6)=42+42+42=48=43|\nabla f(2, -2, 6)| = \sqrt{4^2 + 4^2 + 4^2} = \sqrt{48} = 4\sqrt{3}
したがって、単位法線ベクトル n=ff=(4,4,4)43=(1,1,1)3=(13,13,13)\vec{n} = \frac{\nabla f}{|\nabla f|} = \frac{(4, 4, 4)}{4\sqrt{3}} = \frac{(1, 1, 1)}{\sqrt{3}} = \left(\frac{1}{\sqrt{3}}, \frac{1}{\sqrt{3}}, \frac{1}{\sqrt{3}}\right)

3. ベクトル場 $\vec{A} = e^{-y}(\cos x, -\cos x, \cos x)$ の発散 $\nabla \cdot \vec{A}$ および回転 $\nabla \times \vec{A}$ を求める。

A=(eycosx,eycosx,eycosx)\vec{A} = (e^{-y} \cos x, -e^{-y} \cos x, e^{-y} \cos x)
A=x(eycosx)+y(eycosx)+z(eycosx)\nabla \cdot \vec{A} = \frac{\partial}{\partial x}(e^{-y} \cos x) + \frac{\partial}{\partial y}(-e^{-y} \cos x) + \frac{\partial}{\partial z}(e^{-y} \cos x)
=eysinx+eycosx+0=ey(cosxsinx)= -e^{-y} \sin x + e^{-y} \cos x + 0 = e^{-y}(\cos x - \sin x)
×A=i^j^k^xyzeycosxeycosxeycosx\nabla \times \vec{A} = \left|\begin{array}{ccc} \hat{i} & \hat{j} & \hat{k} \\ \frac{\partial}{\partial x} & \frac{\partial}{\partial y} & \frac{\partial}{\partial z} \\ e^{-y} \cos x & -e^{-y} \cos x & e^{-y} \cos x \end{array}\right|
=i^(y(eycosx)z(eycosx))j^(x(eycosx)z(eycosx))+k^(x(eycosx)y(eycosx))= \hat{i}\left(\frac{\partial}{\partial y}(e^{-y} \cos x) - \frac{\partial}{\partial z}(-e^{-y} \cos x)\right) - \hat{j}\left(\frac{\partial}{\partial x}(e^{-y} \cos x) - \frac{\partial}{\partial z}(e^{-y} \cos x)\right) + \hat{k}\left(\frac{\partial}{\partial x}(-e^{-y} \cos x) - \frac{\partial}{\partial y}(e^{-y} \cos x)\right)
=i^(eycosx0)j^(eysinx0)+k^(eysinx+eycosx)= \hat{i}(-e^{-y} \cos x - 0) - \hat{j}(-e^{-y} \sin x - 0) + \hat{k}(e^{-y} \sin x + e^{-y} \cos x)
=(eycosx,eysinx,ey(sinx+cosx))= (-e^{-y} \cos x, e^{-y} \sin x, e^{-y}(\sin x + \cos x))
=ey(cosx,sinx,sinx+cosx)= e^{-y}(-\cos x, \sin x, \sin x + \cos x)

3. 最終的な答え

(1) r=rr\nabla r = \frac{\vec{r}}{r}
(2) 2r=2r\nabla^2 r = \frac{2}{r}
(3) (r2er)=(2errer)r\nabla (r^2 e^{-r}) = (2e^{-r} - r e^{-r}) \vec{r}
曲面の単位法線ベクトル: n=(13,13,13)\vec{n} = \left(\frac{1}{\sqrt{3}}, \frac{1}{\sqrt{3}}, \frac{1}{\sqrt{3}}\right)
A=ey(cosxsinx)\nabla \cdot \vec{A} = e^{-y}(\cos x - \sin x)
×A=ey(cosx,sinx,sinx+cosx)\nabla \times \vec{A} = e^{-y}(-\cos x, \sin x, \sin x + \cos x)

「応用数学」の関連問題

問題文は、水配管における空気の流れに関する以下の5つの問いから構成されています。 (1) 断面1と2の間の連続の式を求める。ただし、断面1での流速を$v_1$とする。 (2) 断面1と2の間のベルヌー...

流体力学ベルヌーイの定理連続の式物理学連立方程式
2025/5/28

右図のような水系配管において、空気が $v_2 = 25 \text{ m/s}$ の速度で出口②から外部へ吹き出している。中央の縮小管の下部には細管が取り付けられており、容器から水を $H = 20...

流体力学ベルヌーイの定理連続の式非圧縮性流体
2025/5/28

右図のように配管された円管において、A点における圧力 $p_A = 450$ kPa、流速 $u_A = 3.84$ m/sで水が送られている。A点の配管の直径は $d_A = 100$ mmであり、...

流体力学ベルヌーイの定理連続の式圧力流速
2025/5/28

直径 $d_1 = 450 \text{mm}$ の円管1と、直径 $d_2 = 300 \text{mm}$ の円管2が滑らかに接続されており、水が流れている。円管1における流速は $v_1 = 5...

流体力学連続の式ベルヌーイの定理流量質量流量
2025/5/28

問題は、限界代替率(MRS)を計算するものです。具体的には、商品xとyの限界効用($MU_x$と$MU_y$)の比としてMRSが与えられており、その比を簡略化して$y/x$になることを示すものです。

限界代替率MRS経済学微分指数法則
2025/5/28

直径 $d_1 = 450 \text{ mm}$ の円管①と、直径 $d_2 = 300 \text{ mm}$ の円管②が接続されており、管内を水が流れている。円管①での流速は $v_1 = 5 ...

流体力学連続の式ベルヌーイの定理流量質量流量
2025/5/28

地上0mから、前方$a = 4.0m$、高さ$h = 3.0m$にある的に向かって、仰角$\theta_0$、初速$v_0$で質量$m$の物体を投げる。物体が的に命中するために必要な最小の初速$v_{...

力学放物運動最適化三角関数微分
2025/5/28

スカラー場 $\phi = xy^2 + xz$ について、以下の問いに答える。 (1) 点 $P(1, -1, 1)$ における $\phi$ の勾配 $\text{grad} \phi(P...

ベクトル解析勾配方向微分係数回転スカラー場
2025/5/28

地上に置かれた熱気球に関する問題です。 (1) 地上において気球が受ける浮力を求めます。 (2) 気球が浮上するために必要な、風船内部の空気密度の条件を求めます。 (3) 風船内部の空気密度が(2)で...

物理浮力理想気体の状態方程式数式処理熱力学
2025/5/28

ベクトル場 $F = (x\log y, y\log z, z\log x)$ の発散 $\text{div} \, F$ を求める。

ベクトル解析発散偏微分対数
2025/5/28