与えられた数 $a = \frac{4}{3\sqrt{2} - \sqrt{10}}$ に対して、以下の問題を解く。 (1) $a$ の分母を有理化し、簡単にせよ。 (2) $a + \frac{2}{a}$ の値を求めよ。また、$a^2 + \frac{4}{a^2}$ の値を求めよ。 (3) $\frac{a^4 - 16}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1}$ の値を求めよ。

代数学分母の有理化式の計算根号分数
2025/7/1

1. 問題の内容

与えられた数 a=43210a = \frac{4}{3\sqrt{2} - \sqrt{10}} に対して、以下の問題を解く。
(1) aa の分母を有理化し、簡単にせよ。
(2) a+2aa + \frac{2}{a} の値を求めよ。また、a2+4a2a^2 + \frac{4}{a^2} の値を求めよ。
(3) a416a48a21\frac{a^4 - 16}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1} の値を求めよ。

2. 解き方の手順

(1) aa の分母を有理化する。
a=43210a = \frac{4}{3\sqrt{2} - \sqrt{10}} の分母を有理化するために、分母の共役な複素数 32+103\sqrt{2} + \sqrt{10} を分母と分子に掛ける。
a=4(32+10)(32)2(10)2=4(32+10)1810=4(32+10)8=32+102a = \frac{4(3\sqrt{2} + \sqrt{10})}{(3\sqrt{2})^2 - (\sqrt{10})^2} = \frac{4(3\sqrt{2} + \sqrt{10})}{18 - 10} = \frac{4(3\sqrt{2} + \sqrt{10})}{8} = \frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2}
(2) a+2aa + \frac{2}{a} の値を求める。
a+2a=32+102+232+102=32+102+432+10=32+102+4(3210)(32)2(10)2=32+102+4(3210)8=32+102+32102=622=32a + \frac{2}{a} = \frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2} + \frac{2}{\frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2}} = \frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2} + \frac{4}{3\sqrt{2} + \sqrt{10}} = \frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2} + \frac{4(3\sqrt{2} - \sqrt{10})}{(3\sqrt{2})^2 - (\sqrt{10})^2} = \frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2} + \frac{4(3\sqrt{2} - \sqrt{10})}{8} = \frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2} + \frac{3\sqrt{2} - \sqrt{10}}{2} = \frac{6\sqrt{2}}{2} = 3\sqrt{2}
a2+4a2a^2 + \frac{4}{a^2} の値を求める。
(a+2a)2=a2+2(a)(2a)+4a2=a2+4+4a2(a + \frac{2}{a})^2 = a^2 + 2(a)(\frac{2}{a}) + \frac{4}{a^2} = a^2 + 4 + \frac{4}{a^2}
したがって、a2+4a2=(a+2a)24=(32)24=184=14a^2 + \frac{4}{a^2} = (a + \frac{2}{a})^2 - 4 = (3\sqrt{2})^2 - 4 = 18 - 4 = 14
(3) a416a48a21\frac{a^4 - 16}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1} の値を求める。
a416a48a21=(a24)(a2+4)a48a21\frac{a^4 - 16}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1} = \frac{(a^2 - 4)(a^2 + 4)}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1}
ここで、a=32+102a = \frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2}
a2=(32+10)24=18+620+104=28+1254=7+35a^2 = \frac{(3\sqrt{2} + \sqrt{10})^2}{4} = \frac{18 + 6\sqrt{20} + 10}{4} = \frac{28 + 12\sqrt{5}}{4} = 7 + 3\sqrt{5}
a4=(7+35)2=49+425+45=94+425a^4 = (7 + 3\sqrt{5})^2 = 49 + 42\sqrt{5} + 45 = 94 + 42\sqrt{5}
a416a48a21=94+4251694+42587+351=78+42593+4258(735)4945=78+42593+4252(735)=78+42593+42514+65=78+42579+485\frac{a^4 - 16}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1} = \frac{94+42\sqrt{5}-16}{94+42\sqrt{5} - \frac{8}{7+3\sqrt{5}} - 1} = \frac{78+42\sqrt{5}}{93+42\sqrt{5} - \frac{8(7-3\sqrt{5})}{49-45}} = \frac{78+42\sqrt{5}}{93+42\sqrt{5} - 2(7-3\sqrt{5})} = \frac{78+42\sqrt{5}}{93+42\sqrt{5} - 14 + 6\sqrt{5}} = \frac{78+42\sqrt{5}}{79+48\sqrt{5}}
78+42579+485=(78+425)(79485)(79+485)(79485)=616237445+3318510080624111520=391842655279\frac{78+42\sqrt{5}}{79+48\sqrt{5}} = \frac{(78+42\sqrt{5})(79-48\sqrt{5})}{(79+48\sqrt{5})(79-48\sqrt{5})} = \frac{6162-3744\sqrt{5}+3318\sqrt{5}-10080}{6241-11520} = \frac{-3918-426\sqrt{5}}{-5279}
この計算は大変なので、別の方法を考える。
a+2a=32a + \frac{2}{a} = 3\sqrt{2} から a232a+2=0a^2 - 3\sqrt{2} a + 2 = 0
a2+4a2=14a^2 + \frac{4}{a^2} = 14 から a414a2+4=0a^4 - 14a^2 + 4 = 0
a4=14a24a^4 = 14a^2 - 4
a416a48a21=14a241614a248a21=14a22014a258a2=14a420a214a45a28=14(14a24)20a214(14a24)5a28=196a25620a2196a2565a28=176a256191a264=176(7+35)56191(7+35)64=1232+5285561337+573564=1176+52851273+5735\frac{a^4 - 16}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1} = \frac{14a^2 - 4 - 16}{14a^2 - 4 - \frac{8}{a^2} - 1} = \frac{14a^2 - 20}{14a^2 - 5 - \frac{8}{a^2}} = \frac{14a^4 - 20a^2}{14a^4 - 5a^2 - 8} = \frac{14(14a^2-4) - 20a^2}{14(14a^2-4) - 5a^2 - 8} = \frac{196a^2 - 56 - 20a^2}{196a^2 - 56 - 5a^2 - 8} = \frac{176a^2 - 56}{191a^2 - 64} = \frac{176(7+3\sqrt{5}) - 56}{191(7+3\sqrt{5}) - 64} = \frac{1232 + 528\sqrt{5} - 56}{1337 + 573\sqrt{5} - 64} = \frac{1176 + 528\sqrt{5}}{1273 + 573\sqrt{5}}
(3)別解: a=43210a = \frac{4}{3\sqrt{2}-\sqrt{10}}なので、1a=32104\frac{1}{a} = \frac{3\sqrt{2}-\sqrt{10}}{4}となる。したがって、2a=32102\frac{2}{a} = \frac{3\sqrt{2}-\sqrt{10}}{2}となる。するとa+2a=32+102+32102=32a + \frac{2}{a} = \frac{3\sqrt{2}+\sqrt{10}}{2} + \frac{3\sqrt{2}-\sqrt{10}}{2} = 3\sqrt{2}となる。
また、a2+4a2=(a+2a)24=(32)24=184=14a^{2}+\frac{4}{a^{2}}=(a+\frac{2}{a})^{2}-4=(3\sqrt{2})^{2}-4 = 18-4 = 14
a4=(a2)2a^{4} = (a^{2})^{2}なので、a4+16a4=(a2+4a2)28=1428=1968=188a^{4}+\frac{16}{a^{4}}=(a^{2}+\frac{4}{a^{2}})^{2}-8 = 14^{2}-8 = 196-8 = 188
a416a48a21=a416a4(8a2+1)=a416a68a2a2=a2(a416)a68a2\frac{a^4 - 16}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1}=\frac{a^4 - 16}{a^4 - (\frac{8}{a^2}+1)} = \frac{a^4 - 16}{\frac{a^6 - 8 - a^2}{a^2}} = \frac{a^2(a^4 - 16)}{a^6 - 8 - a^2}
a416a68a2a2=a2=7+35\frac{a^4 - 16}{\frac{a^6 - 8 - a^2}{a^2}} = a^2 = 7 + 3\sqrt{5}

3. 最終的な答え

(1) a=32+102a = \frac{3\sqrt{2} + \sqrt{10}}{2}
(2) a+2a=32a + \frac{2}{a} = 3\sqrt{2}, a2+4a2=14a^2 + \frac{4}{a^2} = 14
(3) a416a48a21=1\frac{a^4 - 16}{a^4 - \frac{8}{a^2} - 1} = 1
1176+52851176+528\sqrt{5}
1273+57351273+573\sqrt{5}
a2=7+35a^{2} = 7 + 3\sqrt{5}
a416a48a21\frac{a^{4}-16}{a^{4}-\frac{8}{a^{2}}-1}