パラメータ表示された曲線 $x = \cos \theta (1 + \cos \theta)$, $y = \sin \theta (1 - \cos \theta)$ ($0 \le \theta \le \frac{\pi}{2}$) について、積分 $\int_0^2 y \, dx$ を計算せよ。

解析学積分パラメータ表示曲線
2025/7/1

1. 問題の内容

パラメータ表示された曲線 x=cosθ(1+cosθ)x = \cos \theta (1 + \cos \theta), y=sinθ(1cosθ)y = \sin \theta (1 - \cos \theta) (0θπ20 \le \theta \le \frac{\pi}{2}) について、積分 02ydx\int_0^2 y \, dx を計算せよ。

2. 解き方の手順

まず、dxdxθ\theta で表す。x=cosθ(1+cosθ)=cosθ+cos2θx = \cos \theta (1 + \cos \theta) = \cos \theta + \cos^2 \theta より、
dxdθ=sinθ2cosθsinθ=sinθsin2θ \frac{dx}{d\theta} = -\sin \theta - 2 \cos \theta \sin \theta = -\sin \theta - \sin 2\theta
したがって、dx=(sinθsin2θ)dθdx = (-\sin \theta - \sin 2\theta) d\theta となる。
積分範囲を θ\theta の範囲に変換する。x=0x = 0 のとき cosθ(1+cosθ)=0\cos \theta (1 + \cos \theta) = 0 であり、0θπ20 \le \theta \le \frac{\pi}{2} より cosθ=0\cos \theta = 0 となるので θ=π2\theta = \frac{\pi}{2}x=2x = 2 のとき cosθ(1+cosθ)=2\cos \theta (1 + \cos \theta) = 2 であるが、θ=0\theta = 0 のとき x=1(1+1)=2x = 1(1+1) = 2 となるので、θ=0\theta = 0。よって、積分範囲は θ=π2\theta = \frac{\pi}{2} から θ=0\theta = 0 となる。
したがって、求める積分は
\begin{align*}
\int_0^2 y \, dx &= \int_{\frac{\pi}{2}}^0 \sin \theta (1 - \cos \theta) (-\sin \theta - \sin 2\theta) \, d\theta \\
&= - \int_{\frac{\pi}{2}}^0 \sin \theta (1 - \cos \theta) (\sin \theta + 2 \sin \theta \cos \theta) \, d\theta \\
&= \int_0^{\frac{\pi}{2}} \sin \theta (1 - \cos \theta) (\sin \theta + 2 \sin \theta \cos \theta) \, d\theta \\
&= \int_0^{\frac{\pi}{2}} \sin^2 \theta (1 - \cos \theta) (1 + 2\cos \theta) \, d\theta \\
&= \int_0^{\frac{\pi}{2}} (1 - \cos^2 \theta) (1 - \cos \theta) (1 + 2\cos \theta) \, d\theta \\
&= \int_0^{\frac{\pi}{2}} (1 - \cos \theta) (1 + \cos \theta) (1 - \cos \theta) (1 + 2\cos \theta) \, d\theta \\
&= \int_0^{\frac{\pi}{2}} (1 - \cos \theta)^2 (1 + \cos \theta) (1 + 2\cos \theta) \, d\theta \\
&= \int_0^{\frac{\pi}{2}} (1 - 2\cos \theta + \cos^2 \theta) (1 + 3\cos \theta + 2\cos^2 \theta) \, d\theta \\
&= \int_0^{\frac{\pi}{2}} (1 + 3\cos \theta + 2\cos^2 \theta - 2\cos \theta - 6\cos^2 \theta - 4\cos^3 \theta + \cos^2 \theta + 3\cos^3 \theta + 2\cos^4 \theta) \, d\theta \\
&= \int_0^{\frac{\pi}{2}} (1 + \cos \theta - 3\cos^2 \theta - \cos^3 \theta + 2\cos^4 \theta) \, d\theta \\
\end{align*}
ここで、0π2cosnθdθ\int_0^{\frac{\pi}{2}} \cos^n \theta \, d\theta について、nn が偶数のとき In=(n1)!!n!!π2I_n = \frac{(n-1)!!}{n!!} \cdot \frac{\pi}{2}nn が奇数のとき In=(n1)!!n!!I_n = \frac{(n-1)!!}{n!!} を用いる。
0π21dθ=π2 \int_0^{\frac{\pi}{2}} 1 \, d\theta = \frac{\pi}{2}
0π2cosθdθ=[sinθ]0π2=1 \int_0^{\frac{\pi}{2}} \cos \theta \, d\theta = [\sin \theta]_0^{\frac{\pi}{2}} = 1
0π2cos2θdθ=12π2=π4 \int_0^{\frac{\pi}{2}} \cos^2 \theta \, d\theta = \frac{1}{2} \cdot \frac{\pi}{2} = \frac{\pi}{4}
0π2cos3θdθ=23 \int_0^{\frac{\pi}{2}} \cos^3 \theta \, d\theta = \frac{2}{3}
0π2cos4θdθ=3142π2=3π16 \int_0^{\frac{\pi}{2}} \cos^4 \theta \, d\theta = \frac{3 \cdot 1}{4 \cdot 2} \cdot \frac{\pi}{2} = \frac{3\pi}{16}
したがって、
\begin{align*}
\int_0^2 y \, dx &= \frac{\pi}{2} + 1 - 3\left(\frac{\pi}{4}\right) - \frac{2}{3} + 2\left(\frac{3\pi}{16}\right) \\
&= \frac{\pi}{2} + 1 - \frac{3\pi}{4} - \frac{2}{3} + \frac{3\pi}{8} \\
&= \left(\frac{4\pi}{8} - \frac{6\pi}{8} + \frac{3\pi}{8}\right) + \left(1 - \frac{2}{3}\right) \\
&= \frac{\pi}{8} + \frac{1}{3}
\end{align*}

3. 最終的な答え

13+π8\frac{1}{3} + \frac{\pi}{8}