媒介変数表示された曲線 $x = \cos\theta(1+\cos\theta)$, $y = \sin\theta(1-\cos\theta)$ (ただし、$0 \le \theta \le \frac{\pi}{2}$) で表される曲線について、$\int_0^2 y \, dx$ の値を求めよ。

解析学積分媒介変数表示定積分三角関数
2025/7/1

1. 問題の内容

媒介変数表示された曲線 x=cosθ(1+cosθ)x = \cos\theta(1+\cos\theta), y=sinθ(1cosθ)y = \sin\theta(1-\cos\theta) (ただし、0θπ20 \le \theta \le \frac{\pi}{2}) で表される曲線について、02ydx\int_0^2 y \, dx の値を求めよ。

2. 解き方の手順

まず、dxdxdθd\theta で表します。
x=cosθ(1+cosθ)=cosθ+cos2θx = \cos\theta(1+\cos\theta) = \cos\theta + \cos^2\theta
dx=dxdθdθ=(sinθ2cosθsinθ)dθ=sinθ(1+2cosθ)dθdx = \frac{dx}{d\theta}d\theta = (-\sin\theta - 2\cos\theta\sin\theta)d\theta = -\sin\theta(1+2\cos\theta)d\theta
次に、θ\theta の積分範囲を求めます。
x=0x=0 のとき、cosθ(1+cosθ)=0\cos\theta(1+\cos\theta) = 0 となるので、cosθ=0\cos\theta=0 となり、θ=π2\theta = \frac{\pi}{2}
x=2x=2 のとき、cosθ(1+cosθ)=2\cos\theta(1+\cos\theta) = 2。これは cos2θ+cosθ2=0\cos^2\theta + \cos\theta -2 =0 となるので、(cosθ+2)(cosθ1)=0(\cos\theta+2)(\cos\theta-1)=0cosθ=2\cos\theta=-2は不適なので、cosθ=1\cos\theta = 1 となり、θ=0\theta=0.
したがって、02ydx=π/20ydxdθdθ\int_0^2 y \, dx = \int_{\pi/2}^0 y \frac{dx}{d\theta} d\theta となります。
y=sinθ(1cosθ)y = \sin\theta(1-\cos\theta)なので、
π/20sinθ(1cosθ)(sinθ(1+2cosθ))dθ=π/20sin2θ(1cosθ)(1+2cosθ)dθ=π/20sin2θ(1+2cosθcosθ2cos2θ)dθ=π/20sin2θ(1+cosθ2cos2θ)dθ=π/20(1cos2θ)(1+cosθ2cos2θ)dθ=π/20(1+cosθ2cos2θcos2θcos3θ+2cos4θ)dθ=π/20(1cosθ+3cos2θ+cos3θ2cos4θ)dθ\int_{\pi/2}^0 \sin\theta(1-\cos\theta) (-\sin\theta(1+2\cos\theta))d\theta = \int_{\pi/2}^0 -\sin^2\theta(1-\cos\theta)(1+2\cos\theta)d\theta = \int_{\pi/2}^0 -\sin^2\theta(1+2\cos\theta-\cos\theta-2\cos^2\theta)d\theta = \int_{\pi/2}^0 -\sin^2\theta(1+\cos\theta-2\cos^2\theta)d\theta = \int_{\pi/2}^0 -(1-\cos^2\theta)(1+\cos\theta-2\cos^2\theta)d\theta = \int_{\pi/2}^0 -(1+\cos\theta-2\cos^2\theta-\cos^2\theta-\cos^3\theta+2\cos^4\theta)d\theta = \int_{\pi/2}^0 (-1-\cos\theta+3\cos^2\theta+\cos^3\theta-2\cos^4\theta)d\theta
=0π/2(1+cosθ3cos2θcos3θ+2cos4θ)dθ= \int_0^{\pi/2} (1+\cos\theta-3\cos^2\theta-\cos^3\theta+2\cos^4\theta)d\theta
ここで、0π/2cos2θdθ=π4\int_0^{\pi/2} \cos^2\theta d\theta = \frac{\pi}{4}, 0π/2cos3θdθ=23\int_0^{\pi/2} \cos^3\theta d\theta = \frac{2}{3}, 0π/2cos4θdθ=3π16\int_0^{\pi/2} \cos^4\theta d\theta = \frac{3\pi}{16} を用います。
0π/21dθ=π2\int_0^{\pi/2} 1 d\theta = \frac{\pi}{2}
0π/2cosθdθ=[sinθ]0π/2=1\int_0^{\pi/2} \cos\theta d\theta = [\sin\theta]_0^{\pi/2} = 1
30π/2cos2θdθ=3(π4)=3π4-3\int_0^{\pi/2} \cos^2\theta d\theta = -3(\frac{\pi}{4}) = -\frac{3\pi}{4}
0π/2cos3θdθ=23-\int_0^{\pi/2} \cos^3\theta d\theta = -\frac{2}{3}
20π/2cos4θdθ=2(3π16)=3π82\int_0^{\pi/2} \cos^4\theta d\theta = 2(\frac{3\pi}{16}) = \frac{3\pi}{8}
したがって、
0π/2(1+cosθ3cos2θcos3θ+2cos4θ)dθ=π2+13π423+3π8=π23π4+3π8+123=(46+38)π+13=π8+13\int_0^{\pi/2} (1+\cos\theta-3\cos^2\theta-\cos^3\theta+2\cos^4\theta)d\theta = \frac{\pi}{2} + 1 - \frac{3\pi}{4} - \frac{2}{3} + \frac{3\pi}{8} = \frac{\pi}{2} - \frac{3\pi}{4} + \frac{3\pi}{8} + 1 - \frac{2}{3} = (\frac{4-6+3}{8})\pi + \frac{1}{3} = \frac{\pi}{8} + \frac{1}{3}

3. 最終的な答え

13+π8\frac{1}{3} + \frac{\pi}{8}