$q$ を 0 でない実数とする。2つの2次方程式 $x^2 - 3qx - 6q = 0$ と $qx^2 - x + 2q = 0$ が共通の実数解を持つとき、$q$ の値を求めよ。

代数学二次方程式共通解判別式
2025/7/4

1. 問題の内容

qq を 0 でない実数とする。2つの2次方程式 x23qx6q=0x^2 - 3qx - 6q = 0qx2x+2q=0qx^2 - x + 2q = 0 が共通の実数解を持つとき、qq の値を求めよ。

2. 解き方の手順

共通の実数解を α\alpha とすると、次の2つの式が成り立つ。
\begin{align*}
\alpha^2 - 3q\alpha - 6q &= 0 \qquad \cdots (1)\\
q\alpha^2 - \alpha + 2q &= 0 \qquad \cdots (2)
\end{align*}
(1) ×q\times q - (2) より、
\begin{align*}
q\alpha^2 - 3q^2\alpha - 6q^2 - (q\alpha^2 - \alpha + 2q) &= 0 \\
-3q^2\alpha + \alpha - 6q^2 - 2q &= 0 \\
\alpha(1 - 3q^2) - 2q(3q + 1) &= 0 \\
\alpha(1 - 3q^2) &= 2q(3q + 1)
\end{align*}
したがって、
\begin{equation}
\alpha = \frac{2q(3q + 1)}{1 - 3q^2} \qquad \cdots (3)
\end{equation}
(1) ×1\times 1 - (2) ×3q\times 3q より、
\begin{align*}
\alpha^2 - 3q\alpha - 6q - (3q^2\alpha^2 - 3q\alpha + 6q^2) &= 0 \\
(1 - 3q^2)\alpha^2 - 6q - 6q^2 &= 0 \\
(1 - 3q^2)\alpha^2 &= 6q(q + 1)
\end{align*}
したがって、
\begin{equation}
\alpha^2 = \frac{6q(q + 1)}{1 - 3q^2} \qquad \cdots (4)
\end{equation}
(3)を(4)に代入すると、
\begin{align*}
\left(\frac{2q(3q + 1)}{1 - 3q^2}\right)^2 &= \frac{6q(q + 1)}{1 - 3q^2} \\
\frac{4q^2(3q + 1)^2}{(1 - 3q^2)^2} &= \frac{6q(q + 1)}{1 - 3q^2}
\end{align*}
q0q \neq 0 より、qq で割って
\begin{align*}
\frac{4q(3q + 1)^2}{(1 - 3q^2)^2} &= \frac{6(q + 1)}{1 - 3q^2} \\
4q(3q + 1)^2 &= 6(q + 1)(1 - 3q^2) \\
4q(9q^2 + 6q + 1) &= 6(q + 1 - 3q^3 - 3q^2) \\
36q^3 + 24q^2 + 4q &= 6q + 6 - 18q^3 - 18q^2 \\
54q^3 + 42q^2 - 2q - 6 &= 0 \\
27q^3 + 21q^2 - q - 3 &= 0
\end{align*}
ここで、q=13q = \frac{1}{3} を代入すると、
27127+2119133=1+73133=1+23=027 \cdot \frac{1}{27} + 21 \cdot \frac{1}{9} - \frac{1}{3} - 3 = 1 + \frac{7}{3} - \frac{1}{3} - 3 = 1 + 2 - 3 = 0
したがって、q=13q = \frac{1}{3} は解である。
27q3+21q2q3=(3q1)(9q2+10q+3)=027q^3 + 21q^2 - q - 3 = (3q - 1)(9q^2 + 10q + 3) = 0
9q2+10q+3=09q^2 + 10q + 3 = 0 の判別式 D=100493=100108=8<0D = 100 - 4 \cdot 9 \cdot 3 = 100 - 108 = -8 < 0 より、実数解を持たない。
したがって、q=13q = \frac{1}{3} のみが解である。

3. 最終的な答え

q=13q = \frac{1}{3}