(a)
* 重力加速度ベクトル: g = − g e r cos θ + g e θ sin θ g = -g e_r \cos\theta + g e_\theta \sin\theta g = − g e r cos θ + g e θ sin θ * 角速度ベクトル: ω = ω k \omega = \omega k ω = ωk (kは垂直上向き単位ベクトル) * 加速度ベクトルは非慣性系の効果(遠心力、コリオリ力)を考慮する必要がある。詳細は(b)で扱う。
(b)
* 非慣性系における運動方程式は、 m a = F − m a 0 − 2 m ( v ′ × ω ) − m ( ω × ( ω × r ) ) ma = F - ma_0 - 2m(v' \times \omega) - m(\omega \times ( \omega \times r)) ma = F − m a 0 − 2 m ( v ′ × ω ) − m ( ω × ( ω × r )) となる。ここで、 F F F は外力、 a 0 a_0 a 0 は座標系の並進加速度、 v ′ v' v ′ は回転系における速度、 r r r は位置ベクトル。 * この問題では、 F = − m g cos θ e r + m g sin θ e θ F = -mg \cos\theta e_r +mg \sin\theta e_\theta F = − m g cos θ e r + m g sin θ e θ 、 a 0 = 0 a_0 = 0 a 0 = 0 。また、 r = a e r r = a e_r r = a e r 。 * コリオリ力は制約条件により無視できる。
* 遠心力は − m ( ω × ( ω × r ) ) = m ω 2 a sin θ ( sin θ e r + cos θ e θ ) - m(\omega \times ( \omega \times r)) = m\omega^2 a \sin\theta (\sin\theta e_r + \cos\theta e_\theta) − m ( ω × ( ω × r )) = m ω 2 a sin θ ( sin θ e r + cos θ e θ ) * 運動方程式の θ \theta θ 成分は m a θ ¨ = m g sin θ + m ω 2 a sin θ cos θ ma\ddot{\theta} = mg\sin\theta + m\omega^2 a \sin\theta \cos\theta ma θ ¨ = m g sin θ + m ω 2 a sin θ cos θ 。よって、 θ ¨ = − g / a sin θ + ω 2 sin θ cos θ \ddot{\theta} = -g/a \sin\theta + \omega^2 \sin\theta \cos\theta θ ¨ = − g / a sin θ + ω 2 sin θ cos θ
臨界角速度 ω c \omega_c ω c を考える。平衡位置 θ 0 \theta_0 θ 0 では θ ¨ = 0 \ddot{\theta}=0 θ ¨ = 0 なので、 − g / a sin θ 0 + ω 2 sin θ 0 cos θ 0 = 0 -g/a \sin\theta_0 + \omega^2 \sin\theta_0 \cos\theta_0 = 0 − g / a sin θ 0 + ω 2 sin θ 0 cos θ 0 = 0 。 sin θ 0 ( ω 2 cos θ 0 − g / a ) = 0 \sin\theta_0 ( \omega^2 \cos\theta_0 - g/a ) = 0 sin θ 0 ( ω 2 cos θ 0 − g / a ) = 0 。 よって、 sin θ 0 = 0 \sin\theta_0 = 0 sin θ 0 = 0 または cos θ 0 = g / ( a ω 2 ) \cos\theta_0 = g/(a\omega^2) cos θ 0 = g / ( a ω 2 ) 。 ω < g / a \omega < \sqrt{g/a} ω < g / a のとき、 θ 0 = 0 , π \theta_0 = 0, \pi θ 0 = 0 , π 。 ω > g / a \omega > \sqrt{g/a} ω > g / a のとき、 θ 0 = 0 , π , ± arccos ( g / ( a ω 2 ) ) \theta_0 = 0, \pi, \pm \arccos(g/(a\omega^2)) θ 0 = 0 , π , ± arccos ( g / ( a ω 2 )) 。臨界角速度は ω c = g / a \omega_c = \sqrt{g/a} ω c = g / a であり、 ω \omega ω が ω c \omega_c ω c より大きいと、新たな平衡位置が現れる。
(c)
* θ = θ 0 + δ θ \theta = \theta_0 + \delta\theta θ = θ 0 + δ θ を (1) 式に代入する。 * δ θ ¨ = − g / a sin ( θ 0 + δ θ ) + ω 2 sin ( θ 0 + δ θ ) cos ( θ 0 + δ θ ) \ddot{\delta\theta} = -g/a \sin(\theta_0+\delta\theta) + \omega^2 \sin(\theta_0+\delta\theta) \cos(\theta_0+\delta\theta) δ θ ¨ = − g / a sin ( θ 0 + δ θ ) + ω 2 sin ( θ 0 + δ θ ) cos ( θ 0 + δ θ ) * δ θ \delta\theta δ θ が小さいとして、 sin ( θ 0 + δ θ ) ≈ sin θ 0 + cos θ 0 δ θ \sin(\theta_0+\delta\theta) \approx \sin\theta_0 + \cos\theta_0 \delta\theta sin ( θ 0 + δ θ ) ≈ sin θ 0 + cos θ 0 δ θ 、 cos ( θ 0 + δ θ ) ≈ cos θ 0 − sin θ 0 δ θ \cos(\theta_0+\delta\theta) \approx \cos\theta_0 - \sin\theta_0 \delta\theta cos ( θ 0 + δ θ ) ≈ cos θ 0 − sin θ 0 δ θ と近似する。 * 平衡条件 − g / a sin θ 0 + ω 2 sin θ 0 cos θ 0 = 0 -g/a \sin\theta_0 + \omega^2 \sin\theta_0 \cos\theta_0 = 0 − g / a sin θ 0 + ω 2 sin θ 0 cos θ 0 = 0 を用いる。 * δ θ ¨ = ( − g / a cos θ 0 + ω 2 cos 2 θ 0 − ω 2 sin 2 θ 0 ) δ θ \ddot{\delta\theta} = (-g/a \cos\theta_0 + \omega^2 \cos^2\theta_0 - \omega^2 \sin^2\theta_0)\delta\theta δ θ ¨ = ( − g / a cos θ 0 + ω 2 cos 2 θ 0 − ω 2 sin 2 θ 0 ) δ θ * θ 0 = 0 , π \theta_0 = 0, \pi θ 0 = 0 , π のとき、 δ θ ¨ = ( − g / a + ω 2 ) δ θ = ( ω 2 − g / a ) δ θ \ddot{\delta\theta} = (-g/a + \omega^2)\delta\theta = ( \omega^2 - g/a)\delta\theta δ θ ¨ = ( − g / a + ω 2 ) δ θ = ( ω 2 − g / a ) δ θ 。これは δ θ ¨ + ( g / a − ω 2 ) δ θ = 0 \ddot{\delta\theta} + (g/a-\omega^2)\delta\theta = 0 δ θ ¨ + ( g / a − ω 2 ) δ θ = 0 と書ける。 * θ 0 = arccos ( g / ( a ω 2 ) ) \theta_0 = \arccos(g/(a\omega^2)) θ 0 = arccos ( g / ( a ω 2 )) のとき、 cos θ 0 = g / ( a ω 2 ) \cos\theta_0 = g/(a\omega^2) cos θ 0 = g / ( a ω 2 ) なので、 δ θ ¨ = ( − g / a ⋅ g / ( a ω 2 ) + ω 2 ( g / ( a ω 2 ) ) 2 − ω 2 ( 1 − ( g / ( a ω 2 ) ) 2 ) ) δ θ = ω 2 ( ( g / ( a ω 2 ) ) 2 − 1 ) δ θ \ddot{\delta\theta} = (-g/a \cdot g/(a\omega^2) + \omega^2 (g/(a\omega^2))^2 - \omega^2 (1-(g/(a\omega^2))^2)) \delta\theta = \omega^2 ((g/(a\omega^2))^2 - 1) \delta\theta δ θ ¨ = ( − g / a ⋅ g / ( a ω 2 ) + ω 2 ( g / ( a ω 2 ) ) 2 − ω 2 ( 1 − ( g / ( a ω 2 ) ) 2 )) δ θ = ω 2 (( g / ( a ω 2 ) ) 2 − 1 ) δ θ となる。これは δ θ ¨ + ω 2 ( 1 − ( g / ( a ω 2 ) ) 2 ) δ θ = 0 \ddot{\delta\theta} + \omega^2 (1-(g/(a\omega^2))^2) \delta\theta = 0 δ θ ¨ + ω 2 ( 1 − ( g / ( a ω 2 ) ) 2 ) δ θ = 0 と書ける。
一般に d 2 δ θ d t 2 + ( 1 − g a ω 2 ) ω 2 δ θ = 0 \frac{d^2\delta\theta}{dt^2} + (1 - \frac{g}{a\omega^2})\omega^2\delta\theta = 0 d t 2 d 2 δ θ + ( 1 − a ω 2 g ) ω 2 δ θ = 0
(d)
* 式 (2) は単振動の式である。係数 ( 1 − g a ω 2 ) ω 2 (1 - \frac{g}{a\omega^2})\omega^2 ( 1 − a ω 2 g ) ω 2 が正なら、ビーズは平衡位置の周りで振動する。 * ( 1 − g a ω 2 ) ω 2 (1 - \frac{g}{a\omega^2})\omega^2 ( 1 − a ω 2 g ) ω 2 が負なら、ビーズは平衡位置から遠ざかる方向に指数関数的に変化する。
(e)
* 重力による位置エネルギー: V g = m g a cos θ V_g = mga \cos\theta V g = m g a cos θ * 遠心力ポテンシャル: V c f = − 1 2 m ( ω × r ) 2 = − 1 2 m a 2 ω 2 sin 2 θ V_{cf} = -\frac{1}{2} m (\omega \times r)^2 = -\frac{1}{2} m a^2 \omega^2 \sin^2\theta V c f = − 2 1 m ( ω × r ) 2 = − 2 1 m a 2 ω 2 sin 2 θ * ポテンシャルエネルギー: V ( θ ) = V g + V c f = m g a cos θ − 1 2 m a 2 ω 2 sin 2 θ V(\theta) = V_g + V_{cf} = mga \cos\theta - \frac{1}{2} m a^2 \omega^2 \sin^2\theta V ( θ ) = V g + V c f = m g a cos θ − 2 1 m a 2 ω 2 sin 2 θ
(f)
* V ( θ ) V(\theta) V ( θ ) のグラフを描く。 V ( θ ) V(\theta) V ( θ ) を微分して V ′ ( θ ) = − m g a sin θ − m a 2 ω 2 sin θ cos θ = − m a sin θ ( g + a ω 2 cos θ ) V'(\theta) = -mga \sin\theta - ma^2 \omega^2 \sin\theta \cos\theta = -ma\sin\theta (g + a\omega^2 \cos\theta) V ′ ( θ ) = − m g a sin θ − m a 2 ω 2 sin θ cos θ = − ma sin θ ( g + a ω 2 cos θ ) * V ′ ( θ ) = 0 V'(\theta) = 0 V ′ ( θ ) = 0 を解いて平衡位置を求める。 sin θ = 0 \sin\theta = 0 sin θ = 0 より θ = 0 , π \theta = 0, \pi θ = 0 , π 。 cos θ = − g / ( a ω 2 ) \cos\theta = -g/(a\omega^2) cos θ = − g / ( a ω 2 ) より θ = ± arccos ( − g / ( a ω 2 ) ) \theta = \pm \arccos(-g/(a\omega^2)) θ = ± arccos ( − g / ( a ω 2 )) 。
(g)
* V ( θ ) V(\theta) V ( θ ) のグラフの形状は ω \omega ω によって変化する。 * ω < g / a \omega < \sqrt{g/a} ω < g / a のとき、 θ = 0 \theta = 0 θ = 0 が安定点、 θ = π \theta = \pi θ = π が不安定点。 * ω > g / a \omega > \sqrt{g/a} ω > g / a のとき、 θ = ± arccos ( − g / ( a ω 2 ) ) \theta = \pm \arccos(-g/(a\omega^2)) θ = ± arccos ( − g / ( a ω 2 )) が安定点、 θ = 0 , π \theta = 0, \pi θ = 0 , π が不安定点。