与えられた3つの2変数関数 $f(x, y)$ を、それぞれ $x$ と $y$ で偏微分する問題です。 (i) $f(x, y) = \log(\cos(xy))$ (ii) $f(x, y) = \tan^{-1}(\frac{x}{y})$ (iii) $f(x, y) = x^y$

解析学偏微分多変数関数合成関数対数関数逆三角関数指数関数
2025/7/30

1. 問題の内容

与えられた3つの2変数関数 f(x,y)f(x, y) を、それぞれ xxyy で偏微分する問題です。
(i) f(x,y)=log(cos(xy))f(x, y) = \log(\cos(xy))
(ii) f(x,y)=tan1(xy)f(x, y) = \tan^{-1}(\frac{x}{y})
(iii) f(x,y)=xyf(x, y) = x^y

2. 解き方の手順

(i) f(x,y)=log(cos(xy))f(x, y) = \log(\cos(xy))
* xx で偏微分:
まず、合成関数の微分を行います。外側の関数は log(u)\log(u) であり、内側の関数は u=cos(xy)u = \cos(xy) です。更に内側の関数は xyxyです。
fx=1cos(xy)(sin(xy))y=ysin(xy)cos(xy)=ytan(xy)\frac{\partial f}{\partial x} = \frac{1}{\cos(xy)} \cdot (-\sin(xy)) \cdot y = -y\frac{\sin(xy)}{\cos(xy)} = -y\tan(xy)
* yy で偏微分:
同様に、合成関数の微分を行います。
fy=1cos(xy)(sin(xy))x=xsin(xy)cos(xy)=xtan(xy)\frac{\partial f}{\partial y} = \frac{1}{\cos(xy)} \cdot (-\sin(xy)) \cdot x = -x\frac{\sin(xy)}{\cos(xy)} = -x\tan(xy)
(ii) f(x,y)=tan1(xy)f(x, y) = \tan^{-1}(\frac{x}{y})
* xx で偏微分:
fx=11+(xy)21y=11+x2y21y=y2y2+x21y=yx2+y2\frac{\partial f}{\partial x} = \frac{1}{1 + (\frac{x}{y})^2} \cdot \frac{1}{y} = \frac{1}{1 + \frac{x^2}{y^2}} \cdot \frac{1}{y} = \frac{y^2}{y^2 + x^2} \cdot \frac{1}{y} = \frac{y}{x^2 + y^2}
* yy で偏微分:
fy=11+(xy)2(xy2)=11+x2y2(xy2)=y2y2+x2(xy2)=xx2+y2\frac{\partial f}{\partial y} = \frac{1}{1 + (\frac{x}{y})^2} \cdot (-\frac{x}{y^2}) = \frac{1}{1 + \frac{x^2}{y^2}} \cdot (-\frac{x}{y^2}) = \frac{y^2}{y^2 + x^2} \cdot (-\frac{x}{y^2}) = -\frac{x}{x^2 + y^2}
(iii) f(x,y)=xyf(x, y) = x^y
* xx で偏微分:
xyx^yxx で微分する場合、yy は定数として扱います。
fx=yxy1\frac{\partial f}{\partial x} = yx^{y-1}
* yy で偏微分:
xyx^yyy で微分する場合、xx は定数として扱います。このとき、xy=eylogxx^y = e^{y\log x} と変形して微分します。
fy=eylogxlogx=xylogx\frac{\partial f}{\partial y} = e^{y\log x} \cdot \log x = x^y \log x

3. 最終的な答え

(i)
fx=ytan(xy)\frac{\partial f}{\partial x} = -y\tan(xy)
fy=xtan(xy)\frac{\partial f}{\partial y} = -x\tan(xy)
(ii)
fx=yx2+y2\frac{\partial f}{\partial x} = \frac{y}{x^2 + y^2}
fy=xx2+y2\frac{\partial f}{\partial y} = -\frac{x}{x^2 + y^2}
(iii)
fx=yxy1\frac{\partial f}{\partial x} = yx^{y-1}
fy=xylogx\frac{\partial f}{\partial y} = x^y \log x

「解析学」の関連問題