虚数 $z$ が、$z + \frac{1}{z}$ が実数となるように動くとき、以下の問いに答えます。 (1) 複素数平面上で点 $z$ はどのような図形を描くか図示します。 (2) $w = (z + \sqrt{2} + \sqrt{2}i)^4$ とおくとき、$w$ の絶対値と偏角のとり得る値の範囲をそれぞれ求めます。ただし、偏角は $0$ 以上 $2\pi$ 未満とします。

代数学複素数複素数平面絶対値偏角
2025/5/14

1. 問題の内容

虚数 zz が、z+1zz + \frac{1}{z} が実数となるように動くとき、以下の問いに答えます。
(1) 複素数平面上で点 zz はどのような図形を描くか図示します。
(2) w=(z+2+2i)4w = (z + \sqrt{2} + \sqrt{2}i)^4 とおくとき、ww の絶対値と偏角のとり得る値の範囲をそれぞれ求めます。ただし、偏角は 00 以上 2π2\pi 未満とします。

2. 解き方の手順

(1)
z=x+yiz = x + yi (x,yx, y は実数, y0y \neq 0)とおくと、
z+1z=x+yi+1x+yi=x+yi+xyix2+y2=x+xx2+y2+(yyx2+y2)iz + \frac{1}{z} = x + yi + \frac{1}{x+yi} = x + yi + \frac{x - yi}{x^2 + y^2} = x + \frac{x}{x^2+y^2} + (y - \frac{y}{x^2+y^2})i
z+1zz + \frac{1}{z} が実数となるためには、虚部が 00 でなければならないので、
yyx2+y2=0y - \frac{y}{x^2 + y^2} = 0
y(11x2+y2)=0y(1 - \frac{1}{x^2 + y^2}) = 0
y0y \neq 0 より、
11x2+y2=01 - \frac{1}{x^2+y^2} = 0
x2+y2=1x^2 + y^2 = 1
これは原点中心、半径 11 の円を表します。ただし、zz は虚数なので、z=±1z = \pm 1 は除きます。
(2)
w=(z+2+2i)4w = (z + \sqrt{2} + \sqrt{2}i)^4
2+2i=2(22+22i)=2(cos(π4)+isin(π4))=2eiπ4\sqrt{2} + \sqrt{2}i = 2(\frac{\sqrt{2}}{2} + \frac{\sqrt{2}}{2}i) = 2(\cos(\frac{\pi}{4}) + i\sin(\frac{\pi}{4})) = 2e^{i\frac{\pi}{4}}
z=cosθ+isinθz = \cos\theta + i\sin\theta (0<θ<2π0 < \theta < 2\pi, θπ\theta \neq \pi)
z+2+2i=cosθ+isinθ+2cosπ4+2isinπ4z + \sqrt{2} + \sqrt{2}i = \cos\theta + i\sin\theta + 2\cos\frac{\pi}{4} + 2i\sin\frac{\pi}{4}
=(cosθ+2)+i(sinθ+2)= (\cos\theta + \sqrt{2}) + i(\sin\theta + \sqrt{2})
w=((cosθ+2)+i(sinθ+2))4w = ((\cos\theta + \sqrt{2}) + i(\sin\theta + \sqrt{2}))^4
w=z+2+2i4=((cosθ+2)2+(sinθ+2)2)2|w| = |z + \sqrt{2} + \sqrt{2}i|^4 = ((\cos\theta + \sqrt{2})^2 + (\sin\theta + \sqrt{2})^2)^2
=(cos2θ+22cosθ+2+sin2θ+22sinθ+2)2= (\cos^2\theta + 2\sqrt{2}\cos\theta + 2 + \sin^2\theta + 2\sqrt{2}\sin\theta + 2)^2
=(1+4+22(cosθ+sinθ))2=(5+22(2sin(θ+π4)))2=(5+4sin(θ+π4))2= (1 + 4 + 2\sqrt{2}(\cos\theta + \sin\theta))^2 = (5 + 2\sqrt{2}(\sqrt{2}\sin(\theta + \frac{\pi}{4})))^2 = (5 + 4\sin(\theta + \frac{\pi}{4}))^2
3π4<θ+π4<9π4-\frac{3\pi}{4} < \theta + \frac{\pi}{4} < \frac{9\pi}{4}, θ+π45π4\theta + \frac{\pi}{4} \neq \frac{5\pi}{4}
1sin(θ+π4)1-1 \leq \sin(\theta + \frac{\pi}{4}) \leq 1
15+4sin(θ+π4)91 \leq 5 + 4\sin(\theta + \frac{\pi}{4}) \leq 9
1w1/291 \leq |w|^{1/2} \leq 9
1w811 \leq |w| \leq 81
arg(w)=4arg(z+2+2i)\arg(w) = 4 \arg(z + \sqrt{2} + \sqrt{2}i)
z+2+2i=5+4sin(θ+π4)z + \sqrt{2} + \sqrt{2}i = 5 + 4\sin(\theta+\frac{\pi}{4})
z+2+2i=reiαz + \sqrt{2} + \sqrt{2}i = re^{i\alpha}
w=r4e4iαw = r^4e^{4i\alpha}
θ\thetaπ\pi に近づくとき、cosθ=1\cos\theta = -1 となる。
z=1z = -1 の時、 z+2+2i=1+2+2iz + \sqrt{2} + \sqrt{2}i = -1+\sqrt{2} + \sqrt{2}i
(1+2+2i)4(-1 + \sqrt{2} + \sqrt{2}i)^4
α=arctan(sinθ+2cosθ+2)\alpha = \arctan(\frac{\sin\theta + \sqrt{2}}{\cos\theta + \sqrt{2}})
arg(w)=4arctan(sinθ+2cosθ+2)\arg(w) = 4\arctan(\frac{\sin\theta + \sqrt{2}}{\cos\theta + \sqrt{2}})
α(0,2π)\alpha \in (0, 2\pi)
arg(w)(0,8π)\arg(w) \in (0, 8\pi)

3. 最終的な答え

(1) 複素数平面上で点 zz は原点中心、半径 11 の円である。ただし、z=±1z = \pm 1 を除く。
(2) w|w| の範囲は 1w811 \le |w| \le 81
arg(w)\arg(w) の範囲は 0arg(w)<2π0 \le \arg(w) < 2\pi